تحولات 15 ساله کار و بیکاری (مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی)

 

روزنامه اقتصادی فرصت:

مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به بررسی روند تعداد شاغلین فعالیت های اقتصادی از سال 1384 تا بهار 1399 پرداخته و از تحولات 15 ساله کار و بیکاری گزارش داده است. اینکه تعداد مشاغل در کدامیک از بخش های اقتصادی بیشتر و در کدام بخش ها کمتر شده است، از قسمت های جالب این گزارش است. در برخی از بخش ها که کاهش اشتغال در فصل بهار امسال(نسبت به بهار پارسال) اتفاق افتاده، علت شیوع کرونا اعلام شده و همچنین کاهش اشتغال در برخی دیگر از بخش های اقتصادی ربطی به کرونا نداشته و از سوءمدیریت یا کاهش حمایت های دولت نسبت به آن بخش ناشی شده است. از سوی دیگر، برخی از بخش ها همچون نفت که به نظر می رسید به علت کرونا و تحریم ها با کاهش شغل مواجه شده باشد، در بهار 1399 رشد داشته است. افزایش تعداد شاغلین این بخش در بهار امسال نشان می دهد شیوع کرونا دست کم در این بخش تاثیری نداشته است. در طرف مقابل، کاهش 1.36 درصدی تعداد شاغلین بخش هتل و رستوران در بهار 1399 نشان می دهد این بخش بیشترین ضربه مستقیم ناشی از شیوع کرونا را متحمل شده است.

 

خلاصه ای از تحولات کار و بیکاری در هر یک از بخش ها و فعالیت های اقتصادی را در ادامه گزارش حاضر می خوانید.

 

1- تعداد شاغلین بخش کشاورزی از 5 میلیون و 99 هزار نفر در سال 1384 به پایین ترین سطح در سال 1393 با رقم 3 میلیون و 812 هزار نفر رسید ولی پس از آن با یک روند افزایشی به 4 میلیون و 328 هزار نفر در سال 1398 دست یافت. افزایش 11 هزار و 724 نفری تعداد شاغلین در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 نشان می دهد هرچند کرونا رشد تعداد شاغلین این بخش را کندتر کرده ولی روند افزایشی همچنان ادامه یافته است.

 

2- تعداد شاغلین در بخش صنعت بدون ساختمان و معدن تا سال 1390 روند نزولی داشته و در این سال به پایین ترین سطح با رقم 3 از سال میلیون و 700 هزار نفر رسیده است ولی پس از آن خصوصا 1394 به بعد روند افزایشی داشته است و در سال 1398 به 4 میلیون و 528 هزار نفر رسیده است. کاهش 4.11 درصدی شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 رخ داده است.

 

3- تعداد شاغلین بخش صنعت بدون ساختمان از 4 میلیون و 114 هزار نفر در سال 1384 به پایین ترین تعداد خود در سال 1391 با رقم 3 میلیون و 723 هزار نفر رسید و پس از آن در سال های 1394 تا 1398 روند صعودی داشته است. تعداد این شاغلین در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 تعداد 519 هزار نفر کاهش یافته است. با وجود شرایط تحریم تعداد شاغلین بخش صنعت بدون ساختمان تا سال 1398 روند افزایشی خود را حفظ کرده است ولی در بهار 1399 به دلیل اثرات غیرمستقیم شیوع بیماری کرونا با کاهش تعداد شاغلین مواجه شده است.

 

4- تعداد شاغلین در بخش صنایع مواد غذایی و آشامیدنی تا سال 1390 روند کاهشی داشته و در این سال به پایین ترین سطح خود با رقم 444 هزار نفر رسیده است و پس از آن سال 1398 روند افزایشی داشته است و به رقم 713 هزار نفر رسیده است. کاهش 137 هزار و 446 نفری تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید ناشی از کاهش خرید مردم از یک سو و بسته شدن مرزها برای صادرات به کشورهای همسایه تحت اثرات شیوع بیماری کرونا دانست.

 

5- تعداد شاغلین بخش تولید پوشاک تا سال 1393 روند کاهشی داشته است در این سال به پایین ترین سطح خود با رقم 432 هزار نفر رسیده است. پس از آن تا سال 1398 روند افزایشی داشته است، هرچند در سال 1398 این افزایش قابل توجه نبوده است و این واردات رسمی و غیررسمی پوشاک نگرانی را ایجاد می کند که مجددا افزایش داشته است. کاهش 83 هزار نفری تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به 1398 را باید به کاهش تقاضای مردم تحت رکود ناشی از شیوع بیماری کرونا دانست.

 

6- تعداد شاغلین بخش نفت همواره با نوسان مواجه بوده است و دلیل این نوسان را باید شرایط ناپایدار صادرات نفت تحت تأثیر تحریم ها دانست. افزایش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 نشان می دهد شیوع بیماری کرونا برای این بخش تاثیری نداشته است.

 

7- تعداد شاغلین بخش تولید محصولات شیمیایی تا سال 1396 با فراز و نشیب مواجه بوده است ولی در سال های 1397 و 1398 روند افزایشی داشته است که دلیل اصلی آن را باید افزایش زمینه های صادرات تحت تأثیر افزایش قیمت دلار دانست. کاهش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبه به بهار 1398 را باید ناشی از بسته شدن مرزها و کاهش امکان صادرات به کشورهای همسایه دانست.

 

8- تعداد شاغلین بخش تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی تا سال 1393 با نوسان مواجه بوده است، ولی از سال 1394 به بعد روند افزایشی پیدا کرده است. کاهش 6.20 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید ناشی از رکود چشمگیر در بخش حمل و نقل زمینی تحت تأثیر اثرات شیوع بیماری کرونا دانست.

 

9- تعداد شاغلین بخش تولید فلزات اساسی تا سال 1388 روند کاهشی داشته است و پس از آن تا سال 1396 روند افزایشی داشته است و سپس در سال 1397 مجدد کاهش و در سال 1398 افزایش یافته است که دلیل آن می تواند محدودیت های ناشی از اعمال تحریم ها و راه حل های اتخاذشده باشد. کاهش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را نمی توان ناشی از اثرات کرونا دانست زیرا در سال های قبل نیز این کاهش وجود داشته است.

 

10- تعداد شاغلین بخش تولید تجهیزات برقی همواره با نوسان مواجه بوده است و دلیل آن را باید حجم واردات رسمی و غیررسمی دانست. البته با افزایش قیمت دلار به نظر می رسد زمینه لازم برای توسعه این بخش فراهم شده است. تعداد شاغلین بخش تولید وسایل حمل ونقل تا سال 1392 روند کاهشی داشته و در این سال به پایین ترین سطح خود با رقم 162 هزار نفر رسیده است. پس از آن تا سال 1398 روند افزایشی داشته است. این موضوع نشان می دهد با وجود تحریم ها و اثرات شیوع بیماری کرونا بخش هایی از اقتصاد وجود دارند که با حمایت دولت اشتغال زایی خود را حفظ کرده اند. افزایش 8.3 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 در مقایسه با بهار 1398 نشان می دهد شیوع کرونا تاثیری بر این بخش نداشته است.

 

11- تعداد شاغلین بخش تولید مبلمان و مصنوعات طبقه بندی نشده در جای دیگر از سال 1388 به بعد روند صعودی داشته است. کاهش 5.13 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را می توان به کاهش تقاضای مردم در اثر رکود حاصل از شیوع بیماری کرونا و همچنین بسته شدن مرزها به روی کشورهای همسایه در پی شیوع بیماری دانست.

 

12- بخش بازیافت از سال 1389 به بعد روند افزایشی داشته و در حال تبدیل شدن به بخش اشتغال زا در کشور است. باید قوانین و مقررات ناظر بر این بخش را به گونه ای تنظیم و مورد نظارت قرار داد که به محلی برای به کارگیری کارگران مهاجر غیرقانونی و کار بدون رعایت ضوابط بهداشتی تبدیل نشود. در صورتی که محل این فعالیت ها از حاشیه کلان شهرها به شهرهای کوچکتر انتقال نیابند موجب جذب کارگران مهاجر از شهرهای کوچک و روستاها خواهند شد. افزایش 14 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 در مقایسه با بهار 1398 نشان می دهد این بخش تحت تأثیر اثرات شیوع بیماری کرونا قرار نگرفته است.

 

13- تعداد شاغلین بخش تأمین برق، گاز و بخار آب گرم از سال 1397 به بعد روند افزایشی ملایمی داشته است. کاهش 7.25 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 در مقایسه با بهار 1398 نیاز به بررسی بیشتر دارد.

 

14- تعداد شاغلین بخش ساختمان تا سال 1392 تحت تأثیر پروژه هایی مانند مسکن مهر روند صعودی داشته ولی پس از آن روند نزولی پیدا کرده است. افزایش یک باره ساخت وساز در سال های 1390 تا 1392 با جامع نگری لازم صورت نپذیرفت و به صنایع تولیدکننده محصولات موردنیاز این بخش نتوانستند رشد لازم را پیدا کنند در نتیجه ورود مصالح ساختمانی از خارج کشور توسعه پیدا کرد. از طرف دیگر افزایش مصالح ساختمانی تحت تأثیر دلال ها باعث شد قیمت ساخت و ساز و به تبع آن قیمت مسکن افزایش پیدا کند به همین دلیل رکود پس از آن در بخش ساختمان دور از انتظار نبود. کاهش 2.2 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را نمی توان ناشی از اثرات شیوع بیماری کرونا دانست زیرا قبل از آن هم ساخت و ساز در کشور رشد چندانی نداشته است.

 

15- تعداد شاغلین بخش خدمات در کشور همواره روندی صعودی داشته است، کاهش 9.7 درصدی شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید ناشی از تأثیر شیوع بیماری کرونا بر برخی از زیربخش های آن دانست. تعداد شاغلین در بخش فروش و تعمیر وسایل نقلیه از سال 1389 به بعد روند صعودی داشته که در آینده تحت تأثیر افزایش تعداد خانوارها و همچنین افزایش تعداد وسایل نقلیه همچنان روند صعودی خواهد داشت. کاهش 4.11 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به 1398 را باید ناشی از کاهش تقاضای مردم تحت تأثیر رکود حاصل از بیماری کرونا دانست.

 

16- تعداد شاغلین بخش عمده فروشی از 1388 به بعد تحت تأثیر توسعه بخش خرده فروشی روندی صعودی داشته است. کاهش 71.1 درصدی تعداد شاغلین این بخش را نیز باید با رکود در بخش خرده فروشی مرتبط دانست. تعداد شاغلین بخش خرده فروشی در سال های 1391 و 1392 با کاهش قابل توجهی مواجه شد که باید دلیل آن را کاهش قدرت خرید مردم به دلیل رکود اقتصادی ناشی از تحریم ها در آن سال ها دانست. کاهش تعداد شاغلین این بخش در سال 1398 نیز از همان جنس محسوب می شود. کاهش 1.9 درصدی شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید اضافه شدن عامل کرونا به تحریم ها دانست.

 

17- روند تعداد شاغلین بخش هتل و رستوران تا سال 1393 با نوسان مواجه بوده ولی از سال 1394 به بعد روند افزایشی داشته است. کاهش 61.3 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 در مقایسه با بهار 1398 نشان می دهد این بخش بزرگ ترین ضربه مستقیم ناشی از شیوع بیماری کرونا را متحمل شده است. 

 

18- روند تعداد شاغلین بخش حمل و نقل زمینی از سال 1391 به بعد با شیب ملایمی افزایشی بوده و در سال 1398 افزایش قابل ملاحظه ای داشته است. کاهش 250 هزار نفری شاغلین در این بخش را باید ناشی از تغییر الگوی حمل ونقل مسافر در اثر شیوع بیماری کرونا دانست.

 

19- تعداد شاغلین بخش حمل و نقل آبی تا سال 1391 کاهشی بوده و در سال های 1390 و 1391 این کاهش قابل توجه بوده است که به نظر می رسد به تحریم های دور اول مرتبط باشد. کاهش شاغلین این بخش در سال 1398 نیز این نظریه را تقویت می کند. افزایش 2.3 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به 1398 نشان می دهد این بخش تحت تأثیر شیوع بیماری کرونا قرار نگرفته است.

 

20- تعداد شاغلین بخش حمل ونقل هوایی در سال های 1390 و 1391 با افزایش قابل توجهی مواجه بوده که نیاز به تحلیل و بررسی بیشتر دارد. کاهش تعداد شاغلین این بخش در سال 1398 را باید ناشی از کاهش سفرهای برون مرزی و درون مرزی به دلیل افزایش قیمت بلیت هواپیما تحت تأثیر افزایش قیمت دلار دانست. افزایش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 در مقایسه با بهار 1398 قابل تحلیل نیست و برای اطمینان از کفایت آماری باید منتظر آمارهای تابستان 1399 بود.

 

21- تعداد شاغلین در بخش پست و مخابرات تا سال 1393 روند نزولی داشته پس از آن تا سال 1396 روند صعودی را تجربه کرده است. کاهش تعداد شاغلین این بخش در سال 1397 را باید به تغییر یک باره قیمت دلار تحت تأثیر تحریم ها مرتبط دانست که چاره اندیشی برای جبران آن تا سال 1398 به طول انجامیده است. افزایش 5.4 درصدی تعداد شاغلین بخش پست و مخابرات در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید ناشی از افزایش سهم این بخش در مراودات مالی و کالایی تحت تأثیر شیوع بیماری کرونا دانست.  

 

22- تعداد شاغلین بخش واسطه گری های مالی به جز بیمه و صندوق های بازنشستگی، همواره با فراز و نشیب مواجه بوده است که دلایل آن را می توان، افزایش یک باره نرخ سود بانکی در سال 1391، افزایش مؤسسات مالی مختلف و ورشکستگی و ادغام برخی از آنها، افزایش بدهکاران بانکی کلان و تعطیلی شعب برون مرزی تحت تأثیر تحریم ها مرتبط دانست. افزایش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را می توان بیشتر به خروج این مؤسسات از زیان دهی تحت تأثیر رونق بورس دانست.

 

23- تعداد شاغلین بخش املاک و مستغلات تا سال 1395 با نوسان مواجه بوده است ولی پس از آن روندی افزایشی داشته است. کاهش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را می توان ناشی از حرکت نقدینگی به سمت بورس و رکود در بازارهای موازی با آن دانست.

 

24- تعداد شاغلین بخش آموزش کشور تا 1398 روند کاهشی داشته از سال 1395 به بعد روند صعودی پیدا کرده ولی پس از آن خصوصا است. کاهش 5.3 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 تحت تأثیر شیوع بیماری کرونا نشان می دهد افزایش تعداد شاغلین بیشتر در بخش خصوصی و آموزش غیررسمی بوده است.

 

«منبع: مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی - 13 مهر 1399»

 

محل ارایه و جاپ مقاله: روزنامه اقتصادی فرصت - 15 مهر ۱۳۹۹