گردشــگری در حال حاضر به عنــوان موفق ترین شکل سازمان یافتهی فعالیت های انسانی در عرصه ِ جهانی قلمداد شده و به عنوان رکن چهارم اقتصادی جهان چنان گسترده و پیچیده شده که می تواند به مثابه کانون پژوهش های دانشــگاهی در حوزه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، طبیعی و سیاســی تلقی شود.
گردشــگری همواره تنها حوزه ای بوده که گســتره جغرافیایــی آن را مرزهــای سیاســی کشــورها، تقسیمات اداری و قلمروهای قومیتی تعیین نکرده و«برای همه« حرکتی اصلی به منظور دســتیابی به ســطح بالاتری از کیفیت زندگی قلمداد می شود که ابعاد معنوی، مردم شناسی، فلســفی، روانشناسی، اقتصادی، فرهنگی و ... در آن غیرقابل چشــم پوشی بوده و در زمره نسل سوم و چهارم حقوق بشر قلمداد می شود.
به نظر می رسد، شعار » گردشــگری و مشاغل؛ یک آینده بهتر برای همه« که در ســال ۲۰۱۹ از ســوی سازمان جهانی گردشــگری اعلام شــده تاکید بر اهمیت این صنعت در اشتغال دارد.
ایجاد شغل با پیشــرفت تکنولوژی و رشد جمعیت به یکی از معضلات کشورها بدل شده است و کشور ما ایران با دارا بودن بیــش از ۴۵ درصد از جمعیت جوان و نیروی کار، از این قاعده مســتثنی نیســت و صد البته این ظرفیت نیروی جوان در کشــور کم نظیر است.
گردشگری بیش از نفع اقتصادی و درآمد به طور مستقیم و غیر مســتقیم بر ایجاد شغل تاکید دارد.
آثار مســتقیم حاصل از صنعت گردشگری، با احتســاب حدود ۶ درصد از تولیــد ناخالص داخلی جهانی در این صنعت، نمایانگر تخصیص یک شــغل از هر ۱۵ شغل است.
صنعتی کــه بــه یکــی از بزرگ تریــن حوزه های کسب و کار در دنیا شــده و به همراه صنایع وابسته به گردشــگری درمجموع حدود ۱۰.۴ درصد از تولید ناخالص داخلی و ۱۰ درصد از کل اشــتغال دنیا را در سال ۲۰۱۸ به خود اختصاص داده است.
بر اساس آمارهای بین المللی، ســهم مستقیم سفر و گردشــگری از تولید ناخالص داخلــی جهان ۳.۲ درصد و سهم مستقیم اشــتغال آن ۳.۸ درصد از کل اشتغال اســت؛ اما باوجود رشد سریع گردشگری در دنیای امروز و اقبال مساعد کشورهای درحال توسعه برای استفاده از پتانسیل های این بخش، گردشگری در ایران هنوز با چالش های جــدی مواجه بوده و به جایگاه مناســبی حتی در میان کشــورهای منطقه نرسیده است.
به نظر می رســد که عدم اســتفاده مناسب ایران از پتانســیل های بالای گردشــگری، عرصه را برای سایر کشــورهای منطقه خالی کرده و کشورهایی نظیر امارات، ترکیه و گرجستان به خوبی از فرصت استفاده کرده و ضمن در دست گرفتن بازار منطقه و دنیــا گردشــگران ایرانــی را نیز به خــود جذب می کنند.
نکته مهم اما در رابطه با این کشــورها آن اســت که هر ســه کشــور با یک برنامه ریــزی بلندمدت و اســتراتژی دقیق در این راه گام نهــاده و نقش دولت در ایــن میان بســیار حائز اهمیت اســت.
در واقع فصل مشــترک میان تجربه هر سه کشور، عزم جدی دولت برای توســعه صنعت گردشگری، داشتن استراتژی توسعه گردشــگری و پایبندی به اجرای آن، ارائــه مشــوق های کارآمد دولتی، همــکاری مؤثر میــان بخش دولتــی و خصوصی و تبلیغــات و بازاریابی در ســطح بین المللی بود.
علاوه بر آن در هر سه کشــور تلاش شد تا با توجه به پتانســیل های موجود در آن کشــور از قابلیت جذب گردشــگر در همه انواع گردشــگری مانند گردشــگری ســلامت، گردشــگری ورزشی، اکو توریسم و سایر اشکال آن نیز استفاده شود.
اثرات سفر و گردشگری بر اقتصاد
بخش گردشگری با سهم ۳.۹ درصدی از رشد تولید ناخالص داخلی جهان، بعــد از تولیدات کارخانه ای بیشــترین ســهم را به خود اختصاص داده و امروزه بسیاری از کشــورهای درحال توسعه تلاش دارند تا مشــارکت خود در اقتصاد جهانی را از طریق توسعه گردشــگری بین المللی افزایش دهنــد تا جایی که توسعه گردشــگری در دنیای امروز، به ابزاری برای بهبود رشد اقتصادی، ریشــه کن کردن فقر و تأمین امنیت غذایی تبدیل شده است.
شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) بیش از ۲۵ سال شــواهدی را جمع آوری کرده است که نشــان از تأثیرات اقتصادی و اشــتغال زایی سفر و گردشگری دارد.
این آمارها نشــان می دهد که علیرغم شوک های غیرقابــل پیش بینی و روزافزون ناشــی از حملات تروریستی، عدم ثبات سیاســی، بلایای طبیعی و بیماری های فراگیر، سفر و گردشگری همچنان به رشد خود ادامه داده است.
بر اساس آمار منتشر شــده از سوی شورای جهانی سفر و گردشگری در ســال ۲۰۱۹، سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی جهان در ســال ۲۰۱۸ بالغ بر ۲ میلیارد و ۷۵۱ میلیون دلار و معادل ۳.۲ درصد از مجموع تولید ناخالص داخلی جهان بوده است.
همچنین پیش بینی می شود که این آمار برای سال ۲۰۱۹ به ۲۸۹۳ میلیارد دلار و برای ســال ۲۰۲۵ به ۴۳۴۶ میلیارد دلار افزایش یابــد و به ترتیب به ســهمی معادل ۳.۳ و ۳.۴ درصد از کل GDP دنیا برسد.
علاوه بر آن ســهم ســفر و گردشــگری در همین سال به صورت مســتقیم ایجاد ۱۲۳ میلیون شغل جدیــد (۳.۸ درصــد از مجموع اشــتغال در دنیا(بوده و انتظار مــی رود در ســال ۲۰۲۵ این عدد به ۱۴۲ میلیون شغل (۴.۱ درصد از کل اشتغال دنیا( برسد.
جایگاه صنعت گردشگری در ایران
ســالانه بیش از ۸۵۰ میلیون جهانگرد در دنیا سفر می کنند و کشــورهایی همچون فرانســه، ایتالیا، ایالات متحده، اسپانیا، چین، بریتانیا، آلمان و ترکیه جزو پربازدیدترین کشــورها از جهت گردشگری هستند.
به طور مثال بر اســاس آمار رقابت پذیری ســفر و گردشگری در ســال ۲۰۱۷، فرانسه پذیرای حدود ۸۴ میلیــون بازدیدکننده یعنــی بیش از جمعیت ایران بوده درحالی که که در این ســال ایران حدود ۵ میلیون گردشگر ورودی داشته است.
ایران از جمله کشورهایی اســت که علاوه بر تنوع اقلیمی با تاریخ و تمدن چند هزار ســاله خود می تواند نظر هر گردشگری را جلب می کند.
این کشور با یادگارهایی از دنیای کهن تاکنون ۲۳ اثر تاریخی و باســتانی خود را در فهرســت یونســکو به ثبت رسانده است بررســی بانــک جهانــی در ســال ۲۰۱۶ در خصوص شــاخص دریافتی ها از گردشــگری بین المللــی (هزینــه های انجام شــده توســط گردشــگران بیــن المللــی ورودی)، نشــانگر آن اســت که ایــران در بین ۱۸۵ کشــور جهان رتبه ۵۹ را در کســب درآمد از گردشــگران بین المللی(حــدودا ۴میلیارد دلار بــه قیمت جاری(، و رتبــه ۹ را در بیــن ۲۲ کشــور منطقه ســند چشــمانداز۱۴۰۴را دارد(جایــگاه اول و دوم منطقه، به ترکیه و امارات تعلق دارد).
همچنین در خصوص جذب گردشــگر، بر اســاس آمار ســال ۲۰۱۷ بانک جهانی،ا یران با ۴ میلیون و ۸۶۷ هزار گردشــگر بین المللــی ورودی، جایگاه ۵۵ را در بین۱۷۴کشــور و رتبــه ۷ را در بیــن ۱۷ کشــورمنطقه سند چشــم انداز بیست ساله به خود اختصاص داده است.
در واقع آمارهای رسمی گردش مالی بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار در ســال در صنعت توریســم جهان را نشــان می دهد، که ســهم ایران کمتر از یکدهم درصد اســت.
به گفته بســیاری از صاحبنظران داخلــی و خارجی، توان بالقوه گردشــگری در ایران در ســطح بالایی قرار دارد و حتی می تواند با درآمد حاصل از صادرات نفت برابری کند در سال ۲۰۱۸ سهم مســتقیم گردشگری از تولید ناخالص داخلی در ایران ۱۰.۷ میلیارد دلار معادل ۲.۵ درصــد از تولید ناخالص داخلی کل کشــور را تشــکیل داده و پیش بینی می شــود این سهم در سال های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵ نیز بدون تغییر بماند.
در سال ۲۰۱۸، ایران ازنظر سهم مستقیم گردشگری از تولیــد ناخالــص داخلــی در میان ۲۳ کشــور موردبررسی در سند چشــم انداز، در رتبه ۱۹ قرار گرفته است.
همچنین در سال ۲۰۱۸ ،سهم مســتقیم سفر و گردشــگری در ایران برای ایجاد اشــتغال، ۴۶۸ هزار شــغل معــادل ۱.۹ درصد از کل اشــتغال کشور بوده و انتظار می رود در ســال ۲۰۲۵ نهایتا به ۵۰۵ هزار شــغل، معادل ۲ درصد از کل اشتغال کشور برسد.
در ســال ۲۰۱۸ ســرمایه گذاری در بخش سفر و گردشــگری در ایران به قیمت جاری ۲.۵ میلیارد دلار معــادل ۳.۴ درصد از کل ســرمایه گذاری در کشــور بوده اســت و انتظار می رود این سهم برای ســال های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵ به ترتیب به ۳.۵ و ۴.۶ درصد افزایش یابد.
همچنیــن درآمد گردشــگری در ایران در ســال ۲۰۱۸ رقم ۴.۱ میلیــارد دلار برابر با ۴ درصد از کل صادرات کشور بوده اســت که پیش بینی می شود این سهم برای ســال های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵ به ترتیب به ۵.۷ و ۷.۲ درصد برسد.
جــا دارد همزمان بــا فــرار ســیدن روز جهانی گردشــگری علاوه بر بهره گیــری از ظرفیت های اشــتغال در این صنعت پویــا نگاه ویــژه ای نیز به سرمایه های انسانی و مشــاغل صنعت گردشگری و وابسته در کشــور شــود و ضمن توجه بیشتر به جایگاه بی بدیــل اقتصادی و اشــتغال این صنعت پویا قدم هایــی هر چنــد کوتاه برای رســیدن به استانداردهای جهانی برداشته شود.
«روزنامه اقتصاد مردم - 25 شهریور 1403»