تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه موضوعی است که بارها از سوی مسوولان و دست اندرکاران مطرح شده، اما واقعیت این است که تاکنون برنامه ریزی در این خصوص وجود نداشته است، به گفته برخی از کارشناسان ایران قابلیت بسیار مطلوبی برای تبدیل شدن به هاب منطقه دارد که به دلیل پهناور بودن و همچنین داشتن مرز با 15 کشور است.
همچنین مزیت دیگر اینکه اختلاف افق داخل ایران دو ساعت است و بین کشورهای شمالی و جنوبی ایران اختلاف الگوی مصرف جدی وجود دارد؛ در واقع اوج پیک مصرف کشورهای شمالی آنها زمستان است و کشورهای همسایه جنوبی نیاز بسیار بالایی در تابستان به برق دارند، اما متاسفانه در حالی که زمانی خودمان به زیرساخت های برق ایران به دلیل رتبه 17 ظرفیت تولید برق دنیا افتخار می کردیم، امروز این صنعت تبدیل به ترمز رشد اقتصادی کشور شده است.
منظور از هاب نقطه ثقلی برای نقل و انتقال بین کشورهای مختلف است و کشورها زمانی که برای پیک بار و اوج تقاضا ظرفیت ایجاد می کنند، در سایر ایام سال که تقاضا به شدت کاهش می یابد، مازاد انرژی تولیدی را به سایر کشورها منتقل می کنند یا کسری برق خود را توسط کشورهای دیگر تامین می کنند.
اینکه ایران قابلیت بسیار مطلوبی برای هاب منطقه دارد به دلیل پهناور بودن و همچنین داشتن مرز با 15 کشور است.
در همین زمینه محمد نصیری، کارشناس حوزه انرژی در گفت و گویی اظهار کرد: ایران به دلیل منابع غنی انرژی، به ویژه نفت، گاز و پتانسیل بالای انرژی های تجدیدپذیر، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یک هاب انرژی در منطقه و حتی جهان دارد.
با این حال، برای دستیابی به این هدف، ایران باید در چند زمینه کلیدی اقداماتی را انجام دهد.
ایران با دارا بودن یکی از بزرگ ترین ذخایر نفت و دومین ذخایر گاز طبیعی جهان، از لحاظ منابع هیدروکربنی یکی از غنی ترین کشورهای دنیاست.
وی عنوان کرد: ایران در قلب منطقه ای قرار دارد که همسایگان مهمی مانند ترکیه، عراق، پاکستان، افغانستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس را در بر می گیرد.
همچنین ایران با دسترسی به خلیج فارس، دریای عمان و نزدیکی به بازارهای آسیایی و اروپایی، از موقعیت مناسبی برای انتقال انرژی برخوردار است.
وی بیان کرد: ایران ظرفیت بالایی در زمینه انرژی های تجدیدپذیر، به ویژه انرژی خورشیدی، بادی و زمین گرمایی دارد که می تواند به عنوان بخش مهمی از برنامه هاب انرژی کشور در آینده باشد.
وی خاطرنشان کرد: ایران باید با سرمایه گذاری در توسعه پالایشگاه ها و صنایع پتروشیمی، توان تولید فرآورده های نفتی و پتروشیمیایی خود را افزایش دهد.
این موضوع به ایران کمک می کند تا علاوه بر صادرات نفت خام، با صادرات محصولات با ارزش افزوده، جایگاه خود را در بازارهای بین المللی تقویت کند.
نصیری گفت: برای تبدیل شدن به هاب انرژی، ایران باید شبکه های انتقال برق کارآمد و گسترده ای را به کشورهای همسایه ایجاد کند تا به صادرکننده برق تبدیل شود.
افزایش ظرفیت تولید برق به ویژه از منابع تجدیدپذیر می تواند در این راه مؤثر باشد.
وی ادامه داد: ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، ظرفیت بالایی برای تولید انرژی خورشیدی و بادی دارد.
با توسعه نیروگاه های خورشیدی در مناطق مرکزی و جنوبی و نیروگاه های بادی در مناطق غربی و شمالی کشور، ایران می تواند سهم خود از انرژی های پاک را افزایش دهد و نیازهای داخلی و صادرات را تامین کند.
وی تصریح کرد: ایران باید از طریق تقویت دیپلماسی انرژی، به دنبال ایجاد و تقویت روابط با کشورهای همسایه و بازارهای بزرگ جهانی باشد.
امضای قراردادهای بلندمدت برای صادرات گاز و نفت به کشورهای منطقه مانند عراق، ترکیه، پاکستان و کشورهای حوزه خلیج فارس می تواند نقش مهمی در تثبیت جایگاه ایران به عنوان هاب انرژی داشته باشد.
وی گفت: برای افزایش صادرات انرژی و کاهش مصرف داخلی، ایران باید به دنبال بهینه سازی مصرف انرژی در بخش های مختلف از جمله صنعت، حمل ونقل و کشاورزی باشد.
این می تواند از طریق بهبود کارایی سیستم های انرژی، کاهش هدررفت و ارتقاء فناوری های نوین صورت گیرد.
«روزنامه جهان اقتصاد - 4 مهر 1403»