بررسی ظرفیت های صادرات در رشد اقتصادی کشور
زنجیــره ای از مشــکلاتی ماننــد رقابت پذیــر نبودن تولید داخل، موانع تبادلات پولی و بانکی و کمبودهای ناوگان حمل و نقل بار باعث شده تجار ایرانی نصف رقبای خود از فروش کالا در بازارهای جهانی سود کنند و ظرفیت های صادرات در رشد اقتصادی کشور همچنان دست نخورده باقی بماند.
منصور عسگری، سرپرست گروه پژوهش های مدل سازی و مطالعات منطقه ای مؤسســه مطالعــات و پژوهش هــای بازرگانــی گفت: افــت وضعیــت کســب و کار، تغییرات پیاپی سیاست های اقتصادی، بخشنامه ها و آئین نامه های دولتی، سیاست های کلان اقتصادی نامناسب به ویژه سیاست ارزی، همگی بر خلاف تولیــد صادرات گــرا بوده انــد کــه رفــع ایــن چالش هــا از الزامات توســعه صادرات غیرنفتی است.
وی افزود: در شرایط کنونی یکی از مهم ترین چالش ها ورود به بازارهای جدید اســت، زیرا بازار عمده محصولات تولیدی را کشــورهای منطقه از جمله عراق و افغانستان تشکیل می دهند در حالی که تضمینی وجود ندارد با تغییر شرایط در این کشــورها، آنها به ســمت واردات از کشــورهای رقیب گرایش پیدا نکنند همچنیــن مقیــاس و انــدازه ایــن بازارهــا محــدود اســت؛ بنابراین تنوع بخشــی جغرافیایی یکی از الزامات برای صادرات کشور خواهد بود.
سرپرســت گــروه پژوهش هــای مدل ســازی و مطالعــات منطقــه ای مؤسســه مطالعــات و پژوهش هــای بازرگانــی بــا اشــاره بــه اهمیــت افزایــش ارزش افزوده کالاهای صادراتی خاطرنشان کرد: در سال ۱۳۹۳ متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی کشور ۴۵۱ دلار بود و در شش ماه نخست ۱۴۰۱ متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی به ۴۶۸ دلار رسید که ضرورت دارد سیاست گذاری و تلاش جدی برای تنوع بخشی به صادرات صورت گیرد تا متوسط ارزش سبد صادراتی کشور افزایــش پیــدا کنــد و بــا صادرات کالاهــای دارای ارزش افزوده بالاتر، درآمدهای ارزی بیشتر و پایداری نصیب کشور شود.
عســگری، صادرات را به دو دســته مســتقیم و غیرمســتقیم تقســیم کرد و افزود: حمایت مســتقیم از صادرات شــامل آن دســته حمایت هایی اســت که دولت به طور مســتقیم و نقدی نســبت به پرداخت مشــوق های مالی مانند جوایز و یارانه های صادراتی به صادرکنندگان اقدام می کند و حمایت های غیرمستقیم شــامل حمایت هــای دولــت از فعالیت هــای تحقیــق و توســعه، حمــل و نقــل، بسته بندی و نمایشگاهی می شود.
وی صادرات نیازمند تولید رقابت پذیر دانست و گفت: هزینه های بالای تولید در کشــور یکی از چالش های صادرات به شــمار می آید بنابراین باید اصلاحات اساســی در ســاختار تولیــد کشــور انجــام شــود تــا در نهایــت بتــوان محصــولات رقابت پذیر به بازارهای جهانی صادر کرد که بخشی از دلایل افزایش هزینه های تولید در کشور ناشی از سیاست های کلان از جمله سیاست های تورم زا، جهش نرخ ارز ، هزینه های بالای کسب و کار و موارد مشابه است که دولت تلاش می کند با کنترل تورم و بهبود فضای کسب و کار، گام های مهمی برای کاهش هزینه های تولید بردارد.
سرپرســت گــروه پژوهش هــای مدل ســازی و مطالعــات منطقــه ای مؤسســه مطالعــات و پژوهش هــای بازرگانــی بخــش دیگــری از دلایــل پرهزینــه بــودن تولید در کشــور را مربوط به داخل بنگاه ها و ســاختارهای نامناســب ســرمایه، نیــروی کار ، مکان یابــی صنعتــی غیراقتصــادی، مقیــاس تولید بســیار کوچک و ســاختارهای مدیریتــی غیرعلمــی معرفــی کرد و ادامــه داد: کیفیت محصولات داخلــی یکــی دیگــر از مــواردی اســت که برای توســعه صادرات حتمــا باید مورد توجه قرار گیرد.
ورود به بازار و حفظ آن علاوه بر رقابت قیمتی، نیازمند رقابت در کیفیت است.
توجه به نوآوری و استفاده از روش های تولید جدید، بهبود مستمر تولید و خلق محصولات جدید برای حفظ بازار ضروری است که خود نیازمند توجه جدی کارآفرینان کشــور به اســتفاده از دانش و فناوری در تولید است.
عســگری فراهــم کــردن و بهبــود زیرســاخت های تجــاری کشــور در مســیر بهبــود توانمندســازی تجــاری کشــور را از دیگــر الزامــات توســعه صــادرات بیان کــرد و گفــت: بهبــود لجســتیک تجــاری کشــور، از گمــرک گرفتــه تــا راه هــا، بنادر، زیرســاخت هایی ماننــد مخابــرات و اینترنــت باید به صورت جدی دنبال شــود زیــرا ایــران با وجــود داشــتن ظرفیــت فوق العــاده لجســتیکی و تجــاری، هنوز در شاخص «توانمندسازی تجاری» در میان کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه جایگاه مناسبی ندارد.
بهبود وضعیت بانکی، بیمه ها، خدمات مورد نیاز برای تجارت و کاهش تحریم ها نیز از دیگر سیاست هایی است که می تواند به بهبود صادرات کمک کند.
مانع بازگشت پول فروش کالاهای صادراتی
آرمانی خالقی؛ دبیر کل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران اظهار کرد: در زمینه افزایش صادرات چند موضوع باید مورد توجه قرار می گیرد که مهم ترین آن ها ارزش صادراتی محصولات و نســبت ارزش به وزن اســت یعنی جدا از صادرات خدمات مهندسی، در باره کالاهای صادراتی که باید به این موضوع توجه شود و هر چه نسبت ارزش کالا به وزن آن بیشتر باشد، کالا از فناوری بالاتری برخوردار بوده و شامل مواد اولیه و خام و نیمه خام نشده است.
وی صادرات کالاهای ســاخته شــده و پرهیز از فروش مواد نیمه ســاخته یــا خــام را باعــث ایجــاد ارزش افــزوده بیشــتر بــرای کشــور دانســت و افــزود: نخســتین راهــکار افزایــش صــادرات ایــن اســت که کالاهــای تولید داخل از مزیــت کیفیــت و قیمــت مناســب در بازارهــای خارجــی برخوردار باشــند از ایــن گذشــته، یکــی از موانــع جدی در زمینه صــادرات، موانع موجود برای بازگشــت پول حاصل از صادرات اســت که می توان آن را بزرگترین مشــکل در حوزه رونق صادرات عنوان کرد.
دبیــر کل خانــه صنعــت، معــدن و تجــارت ایــران بــا اشــاره به نقــش تحریم های اقتصــادی در زمینــه تجــارت خارجی گفت: حل مســئله تحریم های اقتصادی باعث می شــود مشــکلات تبادلات بانکی در ســطح بین المللی برطرف شــود در غیر این صورت ناگزیر هستیم که کالا را به قیمت پایین ترین بفروشیم همچنین ریســک بازگشــت پول بالا اســت و ارز حاصل از صادرات با روش های اســتاندارد به کشور باز نمی گردد بلکه کالاها از طریق صراف ها و تهاتری به فروش می رسد.
خالقــی حــل مســئله تحریــم را زمینه ســاز گســترش بازارهــای تجاری دانســت و خاطرنشان کرد: تحریم باعث شده که نتوانیم به همه کشورهای دنیا محصول صادر کنیم اما با حل مسائل تحریم و بازار فروش کالاهایمان گسترده تر خواهد شد از سوی دیگر در حوزه صادرات کالا باید به دنبال تسهیل بروکراسی و دیوان سالاری کنونی باشیم زیرا کالای خود را از مبادی رسمی و گمرکی صادر می کنیم و گمرکات ما باید توانایی تســریع و تســهیل در روند صادرات را داشــته باشــند و کالاها را به راحتی و به سرعت عبور دهند.
در نبود بازار شناسی و شناسایی فرصت های تجاری
دبیــر کل خانــه صنعــت، معــدن و تجــارت ایــران یکــی دیگــر از موانــع گســترش صادرات را کم توجهی به بازار شناسی عنوان کرد و یادآور شد: نگاهی به وضعیت کنونی نشان می دهد که تاکنون در حوزه صادرات بازار شناسی درستی انجام نشــده و نتوانســتیم رایزن های تجاری خود را در کشــورهای دیگر تقویت کنیم بنابراین کشــورهای کمی تحت پوشــش رایزن های بازرگانی ما هســتند که این بخــش نیــز نیازمنــد تقویــت اســت تــا رایزن هــای بازرگانی بــا شناســایی بازارها، فرصت های تجاری را به شرکت های ایرانی معرفی کنند.
خالقی با اشــاره به حضور برخی افراد ناآگاه در بازارهای خارجی ادامه داد: در ســال های گذشــته نتوانســتیم چهره مناســبی از کالای ایرانی در برخی بازارها ایجــاد کنیــم زیــرا افــرادی بــدون آمــوزش و آ گاهــی وارد ایــن بخــش شــدند و یــا تصمیمــات ناگهانــی در حــوزه صــادرات تاجران ایرانی را نزد طرف های خارجی بدقول کرده است.
«روزنامه اقتصادی اسکناس - 25 مهر 1403»