دور زدن تنگه هرمز، رویای دیرینه ایران بوده اســت.
گزارش جدید موسســه کپلر نشــان می دهد که ماه گذشته، بالاخره بخشی از صادرات نفت ایران از طریق مسیری به جز تنگه هرمز محقق شده است.
پایانه هــای صادرات نفــت ایران، تاکنون محدود بوده اســت.
بخش عمده صادرات نفت ایران از طریق تنگه هرمــز و بنــدر خارک انجام می شــود.
تنگه هرمز، از مهم ترین مناطق اســتراتژیک خلیج فارس به جهت صادرات نفتی ایران به حساب می آید.
ســهم قابل توجهی از نفت ایران، روزانه از طریق تنگه هرمز صادر می شــود و هرگونه اختلالی در آن، برای ایران ضربات جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت.
۹۵ درصد از حجم صادرات در واقع می توان گفت تقریبا نفت ایران از طریق جزیره خارک به خارج از کشــور انجام می شود.
به غیر از خارک، پایانه نفتی ســیری، لاوان، ســروش و عســلویه از پایانه هایی هستند که نفت ایران از طریق آن ها صادر می شود.
حال اما یک پایانه دیگر به فهرست مبدأ صادرات نفت ایران اضافه شده است؛ بندر جاسک.
بندر جاسک تنگه هرمز را دور زد
پس از انتشار نمودار صادرات نفت ایران توسط موسسه کپلر، مشــخص شد که در ماه اکتبر، یک پایانه جدید برای صادرات نفت ایران اضافه شــده اســت.
آن پایانه جدید همان پایانه جاسک است.
پایانه ای که وعده دور زدن تنگه هرمز را تاکنون با خود به یدک می کشید.
همایون فلک شاهی، عضو ارشد موسسه کپلر در پستی که در شــبکه اجتماعی ایکس منتشــر کرد، نوشت: بارگیری نفت خام در دوم اکتبر، یعنی یک روز پس از حمله ایران به اسرائیل، تکمیل شد.
این محموله به جنوب شرق آسیا رسیده است و انتظار می رود که به سمت چین برود.
او در ادامه متذکر شد: پایانه جاســک در اواســط سال ۲۰۲۱ افتتاح شد، اما هم چنان در حال ســاخت است.
تحقیقات کپلر نشان می دهد که پنج میلیون بشــکه ظرفیت ذخیره سازی عملیاتــی شــده و در مجمــوع ۱۰ میلیون بشــکه ذخیره سازی پس از تکمیل پروژه پیش بینی می شود.
بر اساس نمودار منتشرشده توسط موسسه کپلر، حجم صادرات نفت از طریق پایانه جاسک، کمتر از ۲۰۰ هزار بشکه در روز بوده است.
وضعیت نامعلوم بندر جاسک
مخازن جاســک شــامل ۲۰ مخزن ذخیره و پنج دیواره ای به نام داکت است که تاکنون یکی از این داکت ها راه اندازی و بارگیری شــده است.
آن طور که به نظر می رســد، محموله نفتی ایران از همین طریق بارگیری شده است.
از سوی دیگر، خطی به نــام خط ایــران آروین که قبلا نفت گوره در آن به عنوان مخزن ذخیره شــده بود، اکنون در همین راســتا مورد استفاده قرار می گیرد.
خط لوله ایران آرویــن، بعــد از راه اندازی مخازن یعنی همان یک داکت چهارتایی، برای این پروژه اختصاص پیدا کرد و نفت ذخیره شده در آن به جاسک منتقل شد.
در واقع یک داکت احداث شده و به بهره برداری رسیده اســت، اما داکت های دیگر همچنــان راه اندازی نشده اند.
این بدان معناست که خط لوله ایران آروین بخشــی از آن خط لوله ۱۰۰۰ کیلومتری گوره به جاسک است.
خوراک کل منطقه مکران که شامل ۱۶ پتروشــیمی، نیروگاه و پالایشگاه است، از این محل تأمین می شود.
پیش تر گفته می شد که این بارگیری صرفا مختص منطقه مکران است و صادر نمی شود.
اما پس از انتشار مطالعات موسسه کپلر، مشخص شد که بارگیری انجام شده صرفا مختص بــه منطقه مکران نبود و صادرات نفت ایران از این پایانه کلید خورده است.
نکته مورد توجه آن است که یکی از مهم ترین اهداف این پروژه، انتقال نفت خام از طریق گوره به جاســک بود تا بتوان از این طریــق، نفــت را به فرآورده های نفتی تبدیل کرد.
اســتفاده از ظرفیت صــادرات فرآورده های نفتی، می توانــد از خام فروش بودن ایران جلوگیری کند.
اما به نظر می رسد صادرات نفت خام از طریق پایانه جاسک، عمدتا اهداف سیاسی و ژئوپلیتیکی را به همراه داشته و خبری از کاهش خام فروشی نیست.
صادرات از طریق پروژه نیمه تمام
پروژه مذکور همچنان به طور کامل بهره برداری نشده اســت.
این پروژه اکنون در وضعیتی به ســر می برد که یک ایســتگاه در مرحله تســت، یک ایستگاه در حال راه اندازی و ایستگاه دیگر راه افتاده است.
ایــن موضوع که ایــران از همین ذخایر محدود نیز به جهت صادرات اســتفاده کرده است نشان می دهد که عزم ایران به جهت دور زدن تنگه هرمز جدی اســت.
چرا کــه از طریــق پروژه ای نیمه تمام، به جهت اهداف صادراتی خود استفاده کرده است.
طرح ایران ساخت بزرگ ترین پایانه صادرات نفت پس از خارگ در منطقه بود که گذشته از نفت خام، روزانه بیــن 6۰۰ هــزار تا 7۰۰ هزار بشــکه میعانات گازی پالایش شده در پالایشگاه ستاره خلیج فارس از طریق جاسک را صادر کند.
اهمیت این موضوع آن اســت که به عنوان جایگزینی برای فروش نفت در صورت مسدود شدن تنگه هرمز می تواند به کار رود.
به نظر می رســد که این تصمیم، سرانجام به مرحله اجرا رسیده است.
اما پرســش این جاســت که یک پروژه نیمه تمام، چه سهمی از صادرات نفت ایران را محقق خواهد کرد؟
به نظر می رسد که همچنان بخش بزرگی از صادرات نفت ایران به تنگه هرمز و جزیره خارک وابســته اســت و تا این پروژه به طور کامل تحقق پیدا کند، نمی توان گفت که ایران به طور کامل تنگه هرمز را دور زده است.
نکته مورد توجه آن است که ایران همزمان با حملات موشــکی، ســعی بر کاهش وابســتگی خود به تنگه مناقشه برانگیز هرمز داشته است.
ایــن موضوع نشــان می دهد که ایــران نهایتا راه های جدیدی برای دور زدن تحریم در نظر دارد.
اما آیا نهایتا این راه ها به نفع مردم تمام خواهد شد؟
«روزنامه نقش اقتصاد - اول آبان 1403»