قانون بخش تعاونی در سال ۱۳۷۰ به تصویب مجلس شورای اســلامی رســید.
ماده اول این قانون، اهداف بخش تعاونی سیستم اقتصادی ایران را برشمرد که از آن جمله، جلوگیری از کارفرمای مطلق شــدن دولت، اشتغال زایی، قرار دادن وسائل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسایل کار ندارند، پیشگیری از تمرکز و تداول ثروت، پیشگیری از انحصار، احتکار، تورم، اضرار به غیر بود.
در دهه ۱۳۸۰ و اوایل ۱۳۹۰ با اجرایی و تبیین نمودن اصل ۴۴ قانون اساســی، در خصوصی ســازی بخش های دولتــی، تعاونی ها به عنــوان مهم ترین و لایق ترین بخش خصوصی در این واگذاری مورد توجه قرار گرفتند و مزایای بســیاری را بــه خود اختصاص دادند.
شرکتهای تعاونی همچنین از مزایای معافیتهای مالیاتی در برخی از انواع تعاونیها برخوردارند.
انواع شرکت تعاونی از لحاظ نوع فعالیت:
۱ -شــرکت تعاونی تولیدی: شــرکتی اســت که به منظور اشتغال در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پــرورش و صید ماهی، شــیلات، صنعت، معدن، عمران شهری، روستائی، عشایری و نظایر اینها فعالیت می نماید و مجموعا یک واحد تولیدی را در آن اداره می نمایند.
۲ -شرکت تعاونی توزیعی: شرکتی است که در امور مربوط به تهیه و توزیع کالا، مسکن، خدمات و سایر نیازمندیهای اعضــاء فعالیت می نماید.
آن دســته تولیدی از شــرکتهای تعاونی که فعالیت آنان تواما و توزیعی باشد را شــرکت تعاونی تولیدی و توزیعی نامند.
شــرکت های تعاونــی تولیــدی مانند دامــداران، کشاورزان، پرورش دهندگان زنبور عسل یا صاحبان صنایع و هر گروهــی دیگر کــه در رده تولیدی نام برده شــده اند، در صورت تشــکیل تعاونــی برای تأمین نیازهــای خود از نــوع تعاونیهــای توزیعی )تأمین کننــده نیــاز تولیدکنندگان) محســوب می شوند.
انواع شرکت تعاونی از لحاظ نوع عضویت:
۱ - شرکت تعاونی عام: شــرکتی است که عضویت در آن برای همه آزاد می باشــد، تعداد اعضاء در این تعاونیها حداقل ۵۰۰ نفر و بر اســاس نوع تعاونی که وزارت تعاون تعیین کرده مشخص می شود.
۲ - شــرکت تعاونــی خاص: شــرکتی اســت که عضویت در آن برای گروهی خــاص مانند کارگران، دانشجویان، کشــاورزان، زنان، پزشــکان، وکلای دادگستری، اعضاء هر صنف و مشاغل خاص و نظایر اینها با رعایت شرایط آزاد تعیین می شود.
انواع و اقســام شــرکت تعاونی در ایران برحســب گرایش:
• کشاورزی
• صنعتی
• معدنی
• خدماتی
• مسکن
• فرش دستباف
• تأمین کننده نیاز تولیدکنندگان
• تأمین کننده نیاز مصرف کنندگان
• اعتبار
• حمل و نقل
• چند منظوره
• منابع طبیعی
• تعاونی مصرف
ضوابط عمومی
شرکت تعاونی حداقل با ۷ نفر عضو می تواند تأسیس شود که شرایط قانونی را برای عضویت در شرکتهای تعاونی داشته باشند.
از جمله تابعیت ایرانی، نداشتن ممنوعیت قانونــی و حجر، و در شــرکتهای تعاونی مشابه عضو نباشد.
شــرکت تعاونی توســط هیئت مؤســس تأسیس می شود و پس از آن از کسانی که شرایط عضو شدن را دارند دعوت می کند.
هیئت مؤســس پس از تهیه طرح و اساسنامه و دیگر مشــخصات تعاونی اقدام به دریافت موافقت نامه تشکیل تعاونی از وزارت تعاون می نماید و پــس از دریافت اجازه نامه ثبت شــرکت تعاونــی از وزارت تعاون، شــرکت را ثبت می نماید، پس از آن پروانه تأســیس شــرکت تعاونی بوسیله وزارت تعاون صادر می شود.
اعضا در جلسه مجمع عمومی عادی، اعضای هیئت مدیره و بازرس های شــرکت تعاونی خود را انتخاب می کنند.
جلســات مجمع معمولا به صورت سالیانه و جلســات هیئت مدیره به صورت دو هفته یک بار برگزار می شــود.
بالاتریــن مقام تصمیــم گیرنده در شــرکتهای تعاونــی مجمع می باشــد.
مجمع تعیین کننده اعضــای هیئت مدیره اســت، البته از طریق رای گیری.
هیئت مدیره شــامل سمت های رئیس، نائب رئیس، منشی، عضو اصلی هیئت مدیره و عضو علی البدل می باشــد.
بــازرس تعاونی نباید با هیچ یــک از اعضای هیئت مدیره نســبت فامیلی داشــته باشــد.
مدیر عامل تعاونی نیــز می تواند از اعضای خود هیئت مدیره یا بیرون از آن باشد.
در شرکتهای تعاونی همه با هم برابرند و همه همکار یکدیگرند و از نظر نژاد، زبان، رنگ پوســت، ملیت، شــغل و غیره هیچ کدام از اعضاء بــر دیگری برتری ندارند.
همچنین رشته تعاون و رفاه در دانشگاه های کشور دانشجو می پذیرد.
ثبت شرکت تعاونی در ایران انواع شرکت های تعاونی برای ثبت:
الف) شرکت تعاونی عام شــرکتی اســت که عضویت در آن بــرای همه آزاد می باشــد(تعداد اعضاء در این تعاونیها حداقل ۵۰۰ نفر و بر اســاس نوع تعاونی کــه وزارت تعاون تعیین کرده مشخص می شود و بایستی سهام آن را به عموم مردم عرضه نمایند.)
ب) شرکت تعاونی خاص شرکتی است که عضویت در آن برای گروهی خاص ماننــد "کارگران، دانشــجویان، کشــاورزان، زنان، پزشکان، وکلای دادگســتری و ..." اعضاء هر صنف و مشــاغل خاص و نظایر اینها با رعایت شــرایط آزاد تعیین می شــود و در نتیجه ســهام آن فقط به افراد واجد شرایط واگذار می شود.
شــرکت تضامنی شــرکتی اســت که تحت اســم مخصوصی برای امور تجارتی بیــن دو یا چند نفر با مســئولیت تضامنی تشکیل می شــود و اگر دارایی شــرکت برای تادیه تمام قروض شرکت کافی نباشد، هر یک از شــرکا مســئول پرداخت تمــام قروض هســتند.
در صورتی که نام برخی مالکان شرکت و در نام شرکت آمده باشد، شرکت تضامنی محسوب می شود.
شرکت تضامنی ســاده ترین نوع از شراکت بر پایه کامن لا است(نوعی نظام حقوقی)، که برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر، تشکیل می شود و در آن شرکاء فعالیت های مستمر و مستقل کارآفرینی را تحت نام یک شرکت اجرا می کنند.
بنیانگذاران شرکت، شخصا در قبال کلیه بدهی های مسئولیت کامل دارند.
«روزنامه اقتصاد مردم - 12 آبان 1403»