مرتضی ادب
تکنولوژی هسته ای در کشاورزی با استفاد از ایزوتوپها و پرتوافشانی می تواند با انواع بیماریها، آفات مقابله کرده باعث افزایش تولید محصولات، محافظت از منابع آب و خاک، افزایش تولید محصولات دامی و افزایش ضریب امنیت غذایی در کشورها شود.
سازمان خواروبار جهانی ملل متحد تاکید می کند که بیش از 50 سال است استفاده از تکنولوژی هسته ای را در کشاورزی دنیا ترویج می کند و آژانس بین المللی انرژی هسته ای هم در این زمینه همکاری می کند و تحولات شگرفی در کشاورزی دنیا به واسطه این علم ایجاد شده است.
کاربرد دانش هسته ای در بخش کشاورزی و منابع طبیعی به سال 1946 باز می گردد.
در این سال سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد(FAO) با آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) پیمانی را با هدف افزایش تولید محصولات کشاورزی منعقد کرد.
سابقه کاربرد دانش هسته ای در تحقیقات کشاورزی در کشور های پیشرفته به بیش از نیم قرن و در کشورهایی همچون هند و پاکستان به 30 سال پیش بر می گردد.
در واقع با بهره گیری از فناوری هسته ای این امکان فراهم می شود که بتوانیم هم کیفیت محصولات تولیدی و هم میزان محصول را افزایش بدهیم، افزون بر این، بروز برخی مخاطرات در این عرصه از جمله آفت زدگی و ایرادات ژنتیکی نیز با استفاده از این فناوری به حداقل می رسد و همچنین می توان مانع از آسیب به محیط زیست شد.
به عنوان نمونه در بخش کوددهی به گیاهان و محصولات کشاورزی می توان با نشان دارکردن یک کود به چگونگی جذب آن پی برد، همچنین ایجاد موتاسیون در ژن های گیاهان و ایجاد جهش های مفیدی که می تواند منجر به تولید محصولات مقاوم در برابر سرمازدگی، آفت زدگی، کم آبی و ... شود، از جمله دیگر کاربردهای انرژی هسته ای در عرصه کشاورزی است.
افزون بر این، کنترل حشرات و آفات با پرتوهای هسته ای، جلوگیری از جوانه زدن برخی محصولات مانند پیاز و سیب زمینی با استفاده از اشعه گاما، افزایش طول عمر محصولات کشاورزی و امکان انبارکردن طولانی مدت محصولاتی مانند انواع میوه و ... نیز از دیگر مزایای قابل ذکر در این عرصه است.
یکی از اصلی ترین چالش های پیش روی کشاورزی هسته ای ایران، نیاز به گسترش زیرساخت های پرتودهی است. با توجه به حجم بالای تولیدات کشاورزی کشور، ظرفیت فعلی سامانه های پرتودهی پاسخگوی نیازهای کشور نیست.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران تأکید کرده که فعالیت های علمی و تحقیقاتی در بخش مزارع باید از مرحله پایلوت خارج شده و در سطح کشور اجرایی شود.
برای رفع این چالش ها، تفاهم نامه های چهارجانبه بین انجمن ارگانیک ایران، سازمان انرژی اتمی، سازمان حفظ نباتات و اتحادیه ملی محصولات کشاورزی منعقد شده تا زمینه ورود فناوری های جدید هسته ای به مزارع و باغات کشور تسریع شود.
این تفاهم نامه ها زمینه هماهنگی بیشتر بین نهادهای مختلف و بهره گیری بهینه از ظرفیت های موجود را فراهم می کند.
ایران برنامه های جامعی برای توسعه کشاورزی هسته ای دارد که شامل گسترش سامانه های پرتودهی، توسعه ارقام جدید و بهبود فناوری های موجود است.
این برنامه ها با هدف دستیابی به 40 ظرفیت ساختاری نهفته و بالقوه کشاورزی ایران تدوین شده که بدون وابستگی به مذاکرات هسته ای، امکان فعال سازی دارد.
برای تحقق این اهداف، «اقدام برای شکوفایی» باید جای «انتظار برای گشایش» را بگیرد.
«روزنامه اخبار صنعت - 10 تیر 1404»