چشمانداز بهای کالاهای اساسی در ماههای باقیمانده از سال 2022 و دو سالآینده میلادی بررسی شد.
آمار صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی نشان از افت قیمت کالاهای اساسی در سالهای 2023 و 2024 میدهد.
درحالی که در سالجاری میلادی بهدنبال جنگ اوکراین، اقتصاد جهان با کسادی مواجه شد، اما آمارهای جهانی نشان میدهد این بحران به سالهای آتی کشیده نخواهد شد.
بدین ترتیب بهای اکثر کالاهای اساسی بهویژه حاملهای انرژی نفتخام و گاز طبیعی که به دلیل کاهش عرضه و اعمال محدودیتهای صادراتی افزایش یافتهاند؛ در سالهای آتی افت قیمتی را تجربه خواهند کرد.
براساس این تحلیل که معاونت بررسیهای اقتصادی اتاق تهران با استناد به دادههای بینالمللی منتشر کرده انتظار میرود با تضعیف بحرانها در گام نخست با افزایش عرضه و تعدیل تقاضا، از سرعت افزایش قیمتها در سالهای 2023 و 2024 کاسته شود.
چشمانداز تورم
براساس گزارشهای صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی پیشبینی میشود، نرخ تورم جهان در سال 2022 به 4/ 7 درصد برسد که بعد از سال 1996 با نرخ تورم 3/ 9 درصد، بالاترین نرخ تورم طی 25 سالگذشته محسوب میشود.
نرخ تورم برای اقتصادهای پیشرفته در سال 2022 کمتر از میانگین تورم جهان و حدود 7/ 5 درصد و برای اقتصادهای درحال توسعه و بازارهای نوظهور بالاتر از میانگین جهان و حدود 7/ 8 درصد پیشبینی شده است.
درضمن انتظار میرود با تضعیف بحرانها، افزایش عرضه و تعدیل تقاضا، از سرعت افزایش قیمتها در سالهای 2023 و 2024 کاسته شده و نرخ تورم در جهان به ترتیب به 8/ 4 درصد و 8/ 3 درصد در سالهای مزبور کاهش یابد که تقریبا مشابه تورم سال 2019 است.
روند نزولی قیمت انرژی
با شروع جنگ اوکراین، بازار کالاهای اساسی دچار اختلال شد و بهای انرژی نیز بهشدت افزایش یافت. صندوق بینالمللی پول میانگین بهای نفتخام در بازارهای جهانی را برای سال 2022 حدود 107 دلار در هر بشکه پیشبینی کرده که اگرچه طی دو سال 2023 و 2024 روند نزولی خواهد داشت، ولی ارقام همچنان در سطحی بالاتر از سال 2021 قرار خواهند گرفت.
پیشبینیها از قیمت نفتخام در سال 2023 معادل 6/ 92 دلار به ازای هر بشکه و برای سال 2024 معادل 2/ 84 دلار به ازای هر بشکه است.
در ضمن به دلیل اختلال در تامین گاز طبیعی موردنیاز اروپا از طریق کشور روسیه، پیشبینی شده است که بهای گاز طبیعی اروپا که در اسل 2021 به 16 دلار در هر میلیون BTU رسیده بود، در سال 2022 با بیش از 110 درصد افزایش به 34 دلار به ازای هر میلیون BTU برسد.
همین اتفاق برای گاز طبیعی آمریکا هم البته با 33درصد افزایش، رخ خواهد داد.
بهای گاز طبیعی مایع شده (LNG) نیز افزایشی حدود 76 درصدی را در سال 2022 خواهد داشت.
با کاستهشدن از شدت بحرانها، کاهش نگرانیها و یافتن منابع جایگزین برای تامین انرژی، بهای گاز طبیعی طی سالهای 2023 و 2024 کاهش خواهد یافت، ولی همچنان بالاتر از ارقام سال 2021 خواهد بود.
نوسان قیمت غلات و شکر
کشورهای روسیه و اوکراین جزو عرضهکنندگان و صادرکنندگان مهم برخی از کالاهای کشاورزی اساسی در جهان هستند و جنگ اخیر موجب شد تا به دلیل ایجاد اختلال در سمت عرضه توام با برقراری برخی محدودیتهای صادراتی، بهای کالاهای مزبور با افزایش قابلتوجهی مواجه شود.
پیشبینی میشود، بهای جهانی محصولات کشاورزی جو، ذرت و گندم در سال 2022 به ترتیب با افزایش 40، 19 و 43 درصدی مواجه شوند؛ در مقابل بهای برنج تایلندی روند کاهشی خود را ادامه داده و با افت 7 درصد در سال 2022 به 425 دلار در هر تن برسد.
روندی که در سال 2023 ادامه دارد ولی در سال 2024 مجدد دنیا با رشد قیمت برنج تایلندی مواجه میشود.
موضوعی که برای گندم، جو و ذرت دیده نشده است، زیرا پیشبینی میشود، این سه محصول در سالهای 2023 و 2024 روند کاهشی را در قیمت تجربه خواهند کرد. در سال 2021 بهای شکر با 39 درصد افزایش به 390 دلار در هر تن رسیدکه پیشبینی میشود، در سال 2022 درهمان سطح باقی بماند و در سال 2023 با افت 5/ 2 درصدی به 380 دلار درهرتن برسد که حدود 100 دلار در هر تن بالاتر از رقم مشابه در سال 2020 خواهد بود.
آینده روغن خام و کنجاله
اختلال ناشی شده از عرضه محصولات کشاورزی بهویژه روغنهای خام خوراکی، موجب شده تا بهای این گروه کالاها به واسطه کاهش عرضه یا صادرات یا اثرات جایگزینی برخی روغنهای خام، افزایش قابلتوجهی داشته باشند.
در سال 2021 با مهار نسبی همهگیری کرونا و برگشت رونق به اقتصاد جهان، تقاضا برای برخی کالاهای اساسی کشاورزی افزایش یافت و بهای اکثر اقلام عمده از جمله دانه روغنی، روغن خام و کنجاله افزایش یافت.
تهاجم روسیه به اوکراین موجب شد که عامل کاهش عرضه نقش مسلط را در رشد قیمت ایفا کند و از این منشأ شاهد افزایش مجدد بهای روغنهای خام باشیم.
انتظار میرود در سال 2022 میزان افزایش قیمت برای روغن نارگیل حدود 34 درصد، برای روغن پالم حدود 46 درصد، برای روغن سویا حدود 30 درصد، برای کنجاله سویا حدود 23 درصد و برای دانه سویا نیز حدود 20 درصد باشد که باتوجه به افزایش قیمتها در سال 2021، سطوح قیمت این کالاها در سال 2022 تقریبا به دو برابر ارقام سال 2020 خواهند رسید.
طی سالهای 2023 و 2024 نیز با وجود انتظار افت قیمت انواع روغن خام و محصولات دیگر زنجیره تولید آن، پیشبینی میشود همچنان سطح قیمتهای بالاتر از سال 2020 باقی بمانند.
کاهش بهای نوشیدنیها
در جریان بررسی قیمت انواع نوشیدنیها نیز دیده میشود، مشابه سایر محصولات کشاورزی، بهای اکثر محصولات نوشیدنی به استثنای چای در سال 2021 با افزایش قیمت در بازارهای جهانی مواجه شد.
بیشترین افزایش قیمت در این سالمربوط به رشد حدود 36درصد قهوه عربی بود که به 5/ 4 دلار در هر کیلوگرم رسید.
پیشبینی شده است که قیمت کاکائو در سال 2022 افزایش جزئی داشته باشد و روند افزایشی بهای انواع قهوه نیز در سال 2022 با نرخ حدود 22 درصد برای قهوه عربی و 16درصد برای قهوه روبوستا ادامه یابد، در مقابل انتظار میرود، بهای چای با افت جزئی به 65/ 2 دلار در هر کیلوگرم برسد.
بهای محصولات منتخب مورداستفاده در تهیه نوشیدنیها در سال 2023 و 2024 کاهش خواهد یافت، با این حال قیمتها بهخصوص برای قهوه به مراتب بالاتر از سطوح قیمتی در سال 2020 باقی خواهد ماند.
نوسان قیمت انواع گوشت
در میان گروههای کالایی غذایی، کمترین افزایش در شاخص قیمت در سال 2021 مربوط به گروه گوشت بود که در این سالمیانگین قیمت انواع گوشت حدود 8/ 12 درصد افزایش یافت.
در این سال، در بین اقلام گوشتی، بیشترین افزایش مربوط به بهای گوشت مرغ با 6/ 38 درصد بود که انتظار میرود مجددا در سال 2022 نیز حدود 6/ 41 درصد افزایش یابد.
در سال 2020 قیمت گوشت گاو تقریبا 3 برابر قیمت گوشت مرغ بود که این رقم در سال 2022 با افزایش بیشتر تقاضا برای گوشت مرغ، به دو برابر خواهد رسید.
نرخ رشد بهای گوشت گاو برای سال 2022 نیز حدود 15 درصد پیشبینی شده است. در این بین، بهای گوشت گوسفند تقریبا بین قیمت گوشت گاو و مرغ قرار دارد که بعد از رشد 5/ 26 درصدی در سال 2021، انتظار میرود در سال 2022 هم حدود 8/ 13 درصد افزایش قیمت داشته باشد.
اما میگو درمیان منابع پروتئینی با منشأ دریایی، قرار دارد که با توجه به میزان کمتر تقاضا برای آن، در سال 2021 فقط حدود 8درصد افزایش قیمت داشت و پیشبینی میشود، در سال 2022 هم بهای آن حدود 8/ 5 درصد افزایش یابد.
چشمانداز نرخ کود
براساس مطالعه حاضر به استثنای کود کلریدپتاسیم، بهای انواع کود در سال 2021 افزایش یافت که بیشترین افزایش در این سالمربوط به بهای کودهای اوره و تریپل سوپرفسفات با رشد حدود 1/ 2 برابری بود.
در این سال بهای کود دیآمونیم فسفات نیز حدود 93 درصد افزایش یافت. با بروز جنگ بین روسیه و اوکراین، به علت اعمال محدودیت برای واردات توسط اروپا همچون تحریم واردات کود پتاس روسیه و اختلال در بازار اقلام نهادههای کشاورزی، بهای انواع کود بهویژه کود پتاس افزایش قابلتوجهی درماههای نخست سال 2022 داشت و پیشبینی میشود، برای کل این سالشاهد افزایش 5/ 2 برابری بهای کود پتاس در بازارهای جهانی باشیم.
همچنین انتظار میرود، بهای کود اوره اروپا هم 76 درصد و بهای کود DAP نیز حدود 50 درصد افزایش یابد.
برای سالهای آینده یعنی 2023 و 2024 پیشبینی شده است که بهای انواع کود کاهش یابد. اگرچه این افت زیاد نیست و به سطح قیمتی در سالهای 2021 و 2020 نخواهد رسید.
اثر جنگ بر نرخ فلزات اساسی
با بهبود شرایط اقتصادی جهان و رونق تولیدات صنعتی در اکثر کشورها در سال 2021، تقاضا برای فلزات افزایش یافت و بهای آنها نیز رشد کرد.
در این سال، بیشترین افزایش قیمت مربوط به بهای فلز قلع با رشد 89 درصدی بود که پس از آن فلز مس با رشد 51درصد و آلومینیوم با رشد 45 درصدی قرارگرفتند.
بهای فلزات سرب و روی نیز در سال 2021 به ترتیب حدود 5/ 20 درصد و 5/ 32 درصد افزایش یافت و بهای هر تن سنگآهن با افزایش 48 درصدی به 162 دلار در هر تن نزدیک شد.
با مختلشدن زنجیره تامین کالاهای حد واسط در جهان ناشی از جنگ اوکراین در اوایل سال 2022، بهای اکثر فلزات نیز با افزایش مواجه شد.
بهاستثنای سنگآهن، پیشبینی میشود افزایش بهای فلزات در سال 2022 نیز ادامه یابد و در این سالشاهد افزایش 5/ 4 درصدی فلز سرب تا 6/ 51 درصدی فلز نیکل باشیم.
پیشبینی شده است که در این سالبهای فلزات مس، آلومینیوم و روی نیز به ترتیب حدود 4/ 8 درصد، 4/ 37 درصد و 2/ 23 درصد افزایش خواهند داشت، ولی درمقابل بهای سنگآهن با افت 4/ 13 درصدی به 140 دلار در هر تن خواهد رسید.
با احتمال رفع نگرانیها از جنگ اوکراین و برقراری ثبات نسبی، انتظار میرود، بهای اکثر فلزات اساسی در سال 2023 و 2024 کاهش یابند؛ اگرچه سطوح قیمتی برای اکثر اقلام بهاستثنای سنگآهن همچنان بالاتر از ارقام سال 2020 خواهد بود.
صعود و سقوط فلزات گرانبها
معمولا ارتباط مستقیمی میان تغییرات بهای فلزات گرانبها بهخصوص بهای طلا با وضعیت رونق با رکود اقتصاد جهانی، تغییر عرضه، نرخ بهره در بانکهای مرکزی بزرگ از جمله فدرالرزرو، تغییرات شاخص دلار و همچنین وضعیت تغییرات بهای سایر داراییها در بازارهای مالی جهان وجود دارد. برحسب برتری هریک از این عوامل، روند بهای طلا میتواند نزولی یا صعودی باشد.
افزایش شاخص بهای دلار و انتظار افزایش نرخ بهره توسط فدرالرزرو موجب کاهش بهای طلا و در مقابل تقویت احتمال رکود اقتصادی یا بروز بحرانها و کاهش سیاستهای حمایتی باعث افزایش بهای طلا میشود.
طبق پیشبینی بانک جهانی انتظار میرود، میزان افزایش بهای طلا در بازار جهانی در سال 2022 بعد از رشد 6/ 1 درصدی در سال 2021، حدود 4/ 4 درصد باشد و طی سالهای 2023 و 2024 روند قیمت نزولی شده و به 1650 دلار در هر اونس در سال 2024 برسد.
برمبنای این گزارش، قیمت طلا تقریبا 71 برابر قیمت نقره است و عوامل اثرگذار بر افزایش یا کاهش قیمت نقره تقریبا مشابه طلاست.
بهای هر اونس نقره در سال 2021 با حدود 23 درصد افزایش به 2/ 25 دلار رسید که انتظار میرود برخلاف طلا و به دلیل افزایش عرضه در منطقه آمریکایشمالی و جنوبی و اثرگذاری افزایش نرخ بهره فدرال رزرو، در سال 2022 شاهد افت حدود 4 درصد بهای آن باشیم.
همچنین پیشبینی میشود، این روند کاهشی تا سال 2024 ادامه یافته و در این سالبهای نقره به سطح قیمتی سال 2020 نیز نزدیک شود.
پلاتین همراه با فلزات پالادیوم و رودیوم برای خنثی کردن گازهای خروجی اگزوز در خودروها و همچنین در صنایعی مانند شیشهسازی، جواهرات و همچنین بهعنوان دارایی استفاده میشود.
اختلال ایجاد شده در تامین پالادیوم و پلاتین از سمت روسیه (به ترتیب با سهم 40 و 10 درصدی از عرضه جهانی) موجب شده که با وجود افزایش عرضه پلاتین، شاهد افزایش قیمت به دلیل افزایش تقاضا برای این فلز باشیم.
این اتفاق موجب شده تا پیشبینی قیمت آن در سال 2022 با افزایش تقریبا 2 درصدی و استمرار آن تا سال 2024 و رسیدن به سطح هزار و 200 دلار در هر اونس همراه شود.
«روزنامه دنیای اقتصاد - 22 اردیبهشت 140»