
روزنامه جوان تبعات کسری بودجه دولت را بررسی کرده است:
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در حاشیه اولین نشست با اعضای کمیسیون برنامه و بودجه مجلس برای بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۰ با اشاره به اینکه دولت ایرادات لایحه بودجه ۱۴۰۰ را قبول دارد، از آمادگی دولت برای انجام اصلاحات خبر داد و گفت: رد کلیات لایحه ضرورتی ندارد.
مسئله فروش ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت در روز به نرخ هر بشکه ۴۰ دلار جهت پوشش ۲۰۰ هزار میلیارد تومان از هزینههای بودجه سال آتی از مسیر صادرات یا عرضه داخلی به شکل اوراق مالی نفتی همچنان حاشیهساز است، این در حالی است که رئیسجمهور و وزیر نفت و رئیس سازمان برنامه و بودجه نسبت به تحقق درآمد مذکور خوشبین هستند، اما منتقدان میگویند اگر به هر دلیلی تحریمها رفع نشود، انتشار اوراق نفتی در حد ۲۰۰ هزار میلیارد تومان در کنار سایر استقراضها که حجم آن در حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان است، حجم استقراضها را چنان سنگین میکند که دولت سیزدهم برای تأمین هزینههای هر ماه از سال ۱۴۰۰ مجبور است به اقداماتی متوسل شود که تورم را تشدید و ارزش پول ملی را کاهش خواهد داد.
طی هفت سال اخیر به واسطه بیانضباطیهای مالی دولت و همچنین مشکلات ساختاری اقتصاد ایران به شدت ارزش پول ملی کاهش یافته است، این در حالی است که رفتار دولت در پوشش کسریهای بودجهاش در کاهش ارزش پول مؤثر بودهاست، از این رو تأمین کسری بودجه تا ماشین چاپ پول در اختیار دولت و بانک مرکزی است و علاوه بر این، خود دولت نیز دارای چند بانک تخصصی دولتی و همچنین سهامدار در برخی از بانکها است، مسئله چندان نگرانکنندهای برای دولت نمیباشد، اما تأمین کسری بودجه دولت از محلهایی که به کاهش ارزش پول ملی میانجامد برای عامه مردم رویدادی منفی به شمار میرود.
حجم نقدینگی در سال ۹۲ حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان بود که میزان پایه پولی یا همان پول داغی که توسط بانک مرکزی خلق میشود، در حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان قرار داشت، گفتنی است حدود نیمی از رقم پایه پولی به مسکن مهر اختصاص یافت که اقتصاددانها و اقتصادخوانهای حامی حسن روحانی دولت را برای رشد پایه پولی برای تولید مسکن مهر به شدت شماتت کردند، زیرا معتقد بودند این حجم از خلق پایه پولی ارزش پول ملی ایران را تخرب و دهها درصد در اقتصاد تورم ایجاد کردهاست. حال که بیش از هفت سال از زمامت دولت یازدهم و دوازدهم بر اقتصاد ایران میگذرد باید در کمال تأسف گفت که هم اکنون حجم نقدینگی در حدود ۳ هزارهزار میلیارد تومان میباشد که پایهپولی در محدوده ۴۰۰ هزار میلیارد تومان قرار گرفتهاست، در واقع در این سالها ۳۱۰ هزار میلیارد تومان پول داغ ایجاد شدهاست و اگر این پول را ضرب در ضریب فزاینده پولی حدود ۸ کنیم به این نتیجه میرسیم در این سالها حدود ۲ هزارو ۵۰۰ هزار میلیارد تومان بر حجم نقدینگی افزوده شده بدون اینکه طرحهای بزرگی در کشور، چون مسکن مهر یا طرح تحول اقتصادی و هدفمندی یارانهها اجرا شود.
رشد نجومی پول داغ
کارشناسان و اساتید اقتصاد و اقتصاددانان و اقتصادخوانانی که در سال ۹۲ در حمایت از دیکتههای نانوشته حسن روحانی، خط اعتباری ۴۵ هزار میلیارد تومانی مسکن مهر را عامل تخریب ارزش پول ملی و تورم و اجحاف به حقوق اقتصادی عامه مردم معرفی میکردند، جا دارد هم اکنون توضیح دهند افزایش حدود ۳۱۰ هزار میلیارد تومانی پایه پولی در سالهای سپری شده از دولت یازدهم و دوازدهم چقدر ارزش پولی ملی را تخریب و حقوق عامه مردم را تضییع کردهاست.
از سوی دیگر بد نیست پاسخ دهند بابت رشد دهها هزار میلیارد تومان پایه پولی در این سالها چه پروژه عظیم و اسمی را برای کشور خلق کردهاند، هر چند که میانگین رشد اقتصادی این سالها به خوبی نشان از آن دارد که اقتصاد نهتنها بزرگ نشدهاست، بلکه کوچکتر هم شدهاست.
پایهپولی که به آن «پول پرقدرت» نیز گفته میشود، در واقع همان پولهای - سکه، اسکناس یا اعتبار- منتشر شده از سوی بانک مرکزی هستند. شاید این پرسش برایتان پیش بیاید که چرا به این پولها، پول پرقدرت میگویند؟ پول پرقدرت، عبارت است از پولی که مستقیماً توسط بانک مرکزی به وجود میآید و شامل موارد ترازنامه بانک مرکزی میشود. به بیانی ساده، پول پرقدرت برابر است با جمع اسکناس و مسکوک - مسکوک یعنی پول فلزی یا همان سکه - به علاوه سپردههای بانکی نزد بانک مرکزی. در واقع پایه پولی، منبعی است که توسط بانک مرکزی منتشر شده و در چرخه اقتصاد در اختیار بانکهای تجاری قرار میگیرد؛ به گونهای که بانکها میتوانند با استفاده از این منابع و از طریق خلق پول بانکی به گسترش حجم پول بپردازند. پایهپولی از دو طریق منابع و مصارف، تعریف و محاسبه میشود.
منابع رشد پایه پولی
بر اساس این گزارش، طلا اولین منبع پایه پولی، داراییهای خارجی دومین منبع پایه پولی، سومین منبع پایه پولی دارایی ترازنامه، چهارمین منبع پایه پولی مانده بدهی بانکها به بانک مرکزی و خالص داراییها پنجمین و آخرین منبع پایه پولی میباشد که طی سالهای اخیر هر یک از عوامل یاد شده در رشد در حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومانی حجم پایه پولی مؤثر بودهاست. در این میان هر چند این روزها اشخاص مختلف روی مسئله فروش ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت در روز به نرخ هر بشکه ۴۰ دلار جهت پوشش ۲۰۰ هزار میلیارد تومان از هزینههای بودجه سال آتی از مسیر صادرات یا عرضه داخلی به شکل اوراق مالی نفتی تمرکز داشتهاند و رئیسجمهور و وزیر نفت و رئیس سازمان برنامه و بودجه نسبت به تحقق درآمد مذکور خوشبین هستند، اما منتقدان میگویند اگر به هر دلیلی تحریمها رفع نشود، انتشار اوراق نفتی در حد ۲۰۰ هزار میلیارد تومان در کنار سایر استقراضها که حجم آن حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان است حجم استقراضها را چنان سنگین میکند که دولت سیزدهم برای تأمین هزینههای هر ماه از سال ۱۴۰۰ مجبور است به اقداماتی متوسل شود که تورم را تشدید و ارزش پول ملی را کاهش خواهد داد.
در حقیقت تا ماشین چاپ پول در اختیار سیاستهای پولی و مالی دولت است، گذر تأمین تمامی کسری بودجهها در نهایت به بانک مرکزی میافتد و بانک مرکزی هم دست آخر ماشین خلق نقدینگی و رشد پایه پولی را جهت پوشش کسری بودجهها به کار میگیرد. با توجه به این توضیحات، به نظر میرسد باید روی افزایش انضباط پولی و مالی تمرکز کنیم تا به شکل پنهان از ارزش پول ملی مالیات اخذ نکنیم که از طرفی به توسعه فقر و نابرابری منتج میشود، از طرف دیگر صاحبان دارایی و ثروت را بیدلیل با رشد ارزش داراییها روبهرو میکند.
دیدگاه مثبتی درباره فروش اوراق سلف نفتی در بودجه وجود ندارد
در همین راستا، سخنگوی کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس گفت: موضوع فروش اوراق سلف نفتی و کاهش میزان تولید روزانه باید مورد بررسی کارشناسی قرار بگیرد، البته تاکنون دیدگاه مثبتی نسبت به فروش اوراق سلف نفتی در بودجه میان نمایندگان وجود ندارد.
محمدمهدی مفتح، در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت، در تشریح نشست امروز این کمیسیون گفت: بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۰ کل کشور براساس ترتیب تبصرههای آن از امروز صبح با حضور پورمحمدی، معاون اقتصادی سازمان برنامه و بودجه و کارشناسان مرکز پژوهشهای مجلس مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
مفتح در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا امکان کاهش میزان ۳/ ۲ میلیون بشکه نفت در روز تعیینشده در بودجه ۱۴۰۰ وجود دارد، اظهار کرد: ما با در نظر گرفتن و پیشبینی شرایط اقتصادی، میزان مصرف داخلی پالایشگاهها و پتروپالایشگاهها که رقم قابلتوجهی است، حتماً روی میزان تولید نفت در روز بحث و بررسی انجام خواهیم داد، البته دیدگاه کنونی نمایندگان صادرات فرآوردههای نفتی بعد از تبدیل نفت خام در داخل کشور است.
وی همچنین درباره فروش اوراق سلف نفتی در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور هم گفت: این موضوع باید مورد بررسی کارشناسی قرار بگیرد که آیا نفتی برای فروش در داخل باقی میماند یا اقتصاد آینده چه خواهد شد، البته تاکنون دیدگاه مثبتی نسبت به فروش اوراق سلف نفتی در بودجه میان اعضای کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات وجود نداشتهاست، اما باز هم باید دید چه میشود.
کسری ۱۹۵ هزار میلیارد تومانی بودجه با فرض صادرات ۵/ ۱ میلیون بشکه نفت
طبق پیشبینی دیوان محاسبات با فرض تحقق صادرات ۵/ ۱ میلیون بشکه نفت در روز، کسری لایحه بودجه ۱۴۰۰ حداقل ۱۹۵ هزار میلیارد تومان خواهد بود.
پذیرش ایرادات لایحه بودجه از سوی دولت
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در حاشیه اولین نشست با اعضای کمیسیون برنامه و بودجه مجلس برای بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۰ با اشاره به اینکه دولت ایرادات لایحه بودجه ۱۴۰۰ را قبول دارد، از آمادگی دولت برای انجام اصلاحات خبر داد و گفت: رد کلیات لایحه ضرورتی ندارد.
«برگرفته از روزنامه جوان - 25 آذر 1399»