با دســتوری که اخیرا ترکیه ای صادر کرد که حسب توصیه پوتین، ترکیه باید محور و هاب انرژی منطقه باشــد، به نظر می رســد که از روسیه به ایران سودی نمی رسد.
اکنون این موضوع با دالان زنگزور نیز در حال پیگیری است.
در این پروژه، ترکیه، جمهوری آذربایجان و اسرائیل در قالب یــک مثلــث ضدایرانی با هدف حذف ایران از صحنه انرژی منطقه آسیای مرکزی و قفقاز وارد عمل شده اند.
این موضوع البته محدود به روسیه نیست و چین نیز زمانی چنین اقدامی در مواجهه با ایران کرده است.
در دولت هفتم و هشــتم، دیپلماســی انرژی در ایران تعریف شــد و از شــورای عالی امنیت ملی با ریاست حسن روحانی، وزارت نفت وزارت وقت مصوبه گرفت که بتوانیم پروژه هایی را تعریف کنیم که در منطقه خزر استراتژیک و راهبردی است و نه اقتصادی.
علت آن بود که دولت آمریکا و کشــورهای اروپایــی، هنــگام راه انــدازی خط لولــه گاز جنوب قفقاز (بی پی سی)، آشکارا اعلام کردند که این پروژه ها اقتصادی نبوده و راهبردی است.
این خط لوله هنوز هم اقتصادی نشده است.
در مقابل این اقدام، ایران تلاش کرد تا محور صادرات نفت و گاز آسیای مرکزی، دریای کاسپین و قفقاز باشد.
در آن زمان چین فکر می کرد که باید از ایران برای صادرات نفت و گاز منطقه آسیای مرکزی و دریای کاسپین به مقصد پکن اســتفاده کند، به همین خاطر در پروژه بندر نفتی نکا سرمایه گذاری کردند و مقرر شد تا نفتی که به این بندر می رود در چند پالایشگاه مشخص که با همین هدف طراحی شده یا همکاری می کردند، پالایش شود.
در همین راستا نیز بورس انرژی در جزیره کیش افتتاح شــد تا فرآورده های حاصل از پالایش این نفت برای صادرات به آسیای مرکزی، افغانستان، پاکســتان و قفقاز برای فروش عرضه شــود و ظرفیت ۵00 هزار بشکه در روز نیز برای آن اختصاص داده شد.
از آنجاکه بندر نفتی نکا نمی توانست نفتکش هایی با ظرفیت بیش از پنج هزار تنی را پذیرا باشــد، شــرکت ملی نفتکش ایران با مشارکت شرکای خارجی، نفتکش های 12 هزار تنی را مدنظر قرار داد، اما باوجودی که ورق های بدنه برای ساخت این کشتی به ایران وارد شد، با یکسری سنگ اندازی هایی که هرگز مشخص نشد از کدام سو انجام گرفته، به سرانجام نرسید.
اما باوجودی که این کارشــکنی ها روشن نشد، شاهد بودیم کــه بلافاصلــه چیــن تغییر موضع داد و بــه جای آنکه گاز ترکمنستان را از مسیر ایران به چین ببرد، با سرمایه گذاری هنگفت، این گاز را از مســیر اســتان اورومچی به چین وارد کرد.
براساس پروژه ای که با چین در نظر داشتیم، مقرر شده بود تا از قزاقســتان روزی 20 هزار بشــکه نفت خام با قطار وارد بندر نفتی نکا ایران شــود و پس از رویگردانی عجیب چین، پکن میدان نفتی کاشاقان قزاقستان را خرید و بدین ترتیب صادرات آن به ایران متوقف شد.
علاوه بر آن، چین در یک کنسرسیوم مشترک با روسیه و آمریکا در قزاقستان، مشارکت کرد و اجازه نداد نفتی به سوی ایران صادر شود.
این در حالی بود که مطالعات دقیق و گســترده ای در ســطح انتخاب نوع آلیاژ خط لوله متناســب با نفت میدان کاشــاقان قزاقستان، تعیین شده بود، اما با حذف ایران از معادله انرژی این منطقه کارآیی خود را از دست داد.
به این ترتیب به نظر می رســد روســیه و چین با همکاری یکدیگر توانستند ایران را از معادله انرژی در آسیای مرکزی و قفقاز حذف کنند.
رجب طیب این گمانه در شرایطی تقویت می شود که اخیرا اردوغان به مقامات ترکیه ای اعلام کرد که حســب توصیه پوتین در ملاقات دوستانه این دو رئیس جمهور، ترکیه باید محور و هاب انرژی منطقه باشد.
از ســویی، در صحنه سیاست بین المللی این موضوع مطرح اســت که اگر کشــوری بخواهد کشور رقیب خود را از برخی بازارهای هدف، حذف کند و در عین حال اجازه ندهد ســایر کشــورها در کشور رقیب ســرمایه گذاری کنند، خود برای سرمایه گذاری در کشور رقیب ابراز تمایل می کند.
این اتفاق دقیقا با ابراز تمایل روسیه(گازپروم) برای مشارکت در توسعه 6 میدان نفتی و دو میدان گازی ایران رخ داده است.
در چنین شــرایطی حتی اگر برجام به نتیجه برســد و حتی اگر روابط سیاسی دولت سیزدهم با غرب ترمیم شود و غرب بتواند در ایران سرمایه گذاری کند، کشورهای اروپایی با حضور روسیه در ایران برای ســرمایه گذاری در میادین نفت و گاز، بســیار محتاط عمل خواهند کرد.
بنابراین آنچه یک ضرورت اســت آن است که مسئولان در ایران نسبت به همکاری روسیه در میادین نفت و گاز تأمل بیشتری داشته باشند.
«روزنامه نقش اقتصاد - 7 آبان 1401»
[/sect id=[file]] |