راهکار روابط اقتصادی با کشورهای حاشیه ایران

آمار بانک جهانی نشان می دهد حجم تجارت خارجی این پنج کشور بیش از 950 میلیارد دلار است اما سهم تجارت میان خود آن ها با یکدیگر چیزی در حدود 25 میلیارد دلار است، بنابراین می توان استدلال کرد توسعه روابط تجاری میان این پنج کشور، طی سال های گذشته اولویت آن ها نبوده است.

با این حال کشور ما که از لحاظ اقتصادی در مسیر خاصی قرار دارد و می بایست از راهکارهای مناسب و زود بازده بهره ببرد تا به اقتصاد و معیشت مردم سامان ببخشد به موارد ذیل می توان اشاره کرد: حمل و نقل، پایه تجارت است اما اگر روابط تجاری شکل نگیرد و روابط تجاری وجود نداشــته باشد، حمل و نقل چطــور می تواند زمینه ای برای همکاری های اقتصادی باشد؟ در زمینه حمل و نقل، هنوز خط آهن ها میان این چند کشور کامل نشده است، راه آهن شمال-جنوب که از آن به کریدور شمال-جنوب یاد می کنیم، هنوز در حد اسم است یعنی هنوز مسیر برای کالایی که بتواند از هند به ایران بیاید و از ایران به ســمت شــمال و روسیه برود، شکل نگرفته است، البته این نکته قابل ذکر است که ما به عنوان بخش خصوصی بر اساس تعهداتمان درخصوص فراهم سازی زیرساخت لازم همچون ساخت اسکله ها و جهت پهلودهی کشتی ها بزرگ دریای خزر را برای غلات و مــواد روغنــی فراهم کنیم و از طرف دیگر با ایجاد 85 هزار تن مخازن روغن توانسته ایم سهم قابل توجه ای از ورود مواد روغنی را به کشور داشته باشیم اما با این حال به جهت توســعه چشــم به راه ساخت راه آهن کاسپین هستیم.

با انجام مراحل تکمیلی و اضافه شدن ریل به بندر کاسپین می توان علاوه بر سیل عظیم تجاری و اقتصادی که ایجاد می شود بر اشتغال چشمگیر جوانان خطه گیلان اشــاره کرد.

غیراز این، گردشــگری هم می تواند زمینه مناسبی برای همکاری میان این پنج کشور باشد اما این کشورها دارای ساختارهای متفاوت سیاسی و فرهنگی هستند و هنوز موفق نشده اند حتی یک خط کشتیرانی مسافربری در دریای خزر تاسیس کنند.

ایران پتانسیل بسیار خوبی برای صادرات محصولات غذایی و کشاورزی به چهار کشور دیگر دارد، اما سختگیری های این کشورها در زمینه استانداردهای متفاوت و عملا فعالیت در این زمینــه را غیرممکــن کرده در حالی که ما با عراق در این زمینه بسیار همکاری خوبی داریم، البته فراموش نکنیم ذائقه مردم این کشــورها هم متفاوت است، ذائقه مردم این کشورها به ذائقه مردم کشورهای اصلی طرف معامله نزدیک شــده اســت.

همانطور که ما در ایران یک برنامه بلندمدت به نام آمایش سرزمین نداریم، دیگر کشورهای حاشیه خزر هم چنین برنامه ای ندارند، کشورها بر اساس برنامه آمایش سرزمین، چشم انداز اقتصادی خود را تعیین می کنند، چنین برنامه ای نه در ایران و نه در کشورهای دیگر حاشیه خزر وجود ندارد.

بنابراین اقدامات آن ها نیز موردی اســت و برنامه استراتژیک در این زمینه ندارند، کشــورهای حاشیه خزر سمت وسوی اقتصادشان یا به ســمت شــرق یعنی چین است یا به سمت شمال یعنی روسیه است یا به سمت غرب یعنی اروپاست، روابطشان هم بر مبنای صادرات انرژی و واردات کالاســت، ایران می تواند تا حدودی در زمینه تجارت کالا با این کشورها همکاری داشــته باشــد اما نمی توان آن ها را شــریک استراتژیک برای ایران در نظر گرفت.

«روزنامه اقتصادی روزگار - 5  اردیبهشت 1402»