اسلام ذوالقدرپور کارشناس ارشد مسائل سیاسی
سیاســتگذاری خارجــی در عصــر آشــوبنا ک کنونــی همــراه بــا طیفــی از ریســک های ویــژه بــا میــزان و شــدت متفــاوت اســت کــه دولت هــا را بازیگــران خطرپذیــر نظــام جهانــی ســاخته است.
سیاستگذاران خارجی در مطلوب ترین فرآیندهای سیاستگذاری نیز میزانی از ریسک را در نظر گرفته و عادی می دانند.
ریســک پذیری را می توان مؤلفه سیاســتگذاری عمومــی به ویــژه سیاســتگذاری خارجــی دانســت کــه در شرایط ابهام شکل گرفته است و سیاستگذاری خارجی را جذاب تر و چالشــی تر می کند.
ریســک های سیاستگذاری خارجی، زمانی که در رویکردهای متفاوت سیاستگذاری، تکرار شود یا تنها کپی برداری می شوند نه تنها منافعی برای دولت ندارد، بلکه بقای بازیگر را نیز تهدید می کند.
ریســک پذیری سیاســتگذاری خارجی، یکی از مؤلفه های اصلی سیاســتگذاری ایران در چند دهه اخیر بوده اســت.
ایــن ریســک پذیری که با سیاســت های تکــراری نیز همراه می شــود، سیاســتگذاری خارجــی ایــران را ناکارآمد و بی اثر می ســازد.
سیاســتگذاران ارشــد ایرانــی از تدویــن و اجــرای سیاست های ریسک بالا نیز ترسی ندارند و سیاستگذاری خارجی ایران را بر مدار روندی سینوسی قرار داده اند.
پیوســتن ایــران بــه گــروه بریکــس و عضویــت دائــم در آن، از ســوی برخــی کارشناســان و تحلیلگــران ایرانــی بــه عنــوان یــک موفقیــت یا دســتاورد راهبردی ایــران در نظام جهانی مــورد توجــه قــرار گرفتــه و ایــن رویکــرد تحلیلــی مطلــوب دولــت و سیاســتگذاران ارشــد حکمرانــی سیاســی کشــور بــوده اســت.
امــا واقعیــت ایــن اســت که پیوســتن ایــران به ســاختارهای بیــن المللــی و جهانــی، تنها یک ابزار یا شــرط لازم برای سیاســتگذاری خارجی اســت و نه شــرط کافی در سیاستگذاری خارجی مطلوب و موفق برای دستبابی به اهداف راهبردی.
آســیب ها و ریســک های بریکــس بــرای ایــران در الگــوی آرمان گرایی ابزاری و تاکتیکی سیاســتگذاری خارجی را در محورهای زیر می توان تحلیل کرد:
یکم- ابزارها و تاکتیک های آرمانی: هر سیاستگذاری دارای ابزارهــا و تاکتیک هــای بســیاری بــرای تحقــق اهداف خود اســت.
سیاســتگذاری خارجــی نیــز ابزارهــا و تاکتیک های عمومی و خاص خود برای کسب، افزایش و نمایش قدرت بازیگر در نظام جهانی را داراســت.
سیاســتگذاری خارجی ایران همواره با روندها و رویکردهای آرمانی اداره شــده، بر ابزارها و تاکتیک های آرمانی نیز استوار شده است.
ابزارها و تاکتیک هایــی ماننــد اعتمــاد بیــش از اندازه به گروه های جهادی در افغانستان، عراق، سوریه و ...، توقیف نفتکش ها در خلیج فارس، مبادله دو تابعیتی ها با قدرت های بزرگ، تهدیدهای نرم و سخت علیه منافع دشمنان و رقیبان در زمین همســایگان، برجسته ســازی رویدادهایی مانند ۲۲ بهمن، ۱۳ آبان و ... که بیشتر ابزارهایی برای نمایش اقتدار ایــران و مشروعیت ســازی بــرای نظــام جمهــوری اســلامی قلمداد می شوند.
یکــی از تاکتیک هــای چنــد دهه اخیر ایــران برای مقابله با تهدیــدات غــرب به ویــژه ایــالات متحــده امریــکا را می توان پیوســتن بــه نهادهــا و ســازمان های بین المللی دانســت.
عضویــت در ســاختارهای ائتلافــی منطقــه ای و جهانــی ابزاری برای سیاســتگذاران ارشــد ایرانی بوده اســت تا فشار تهدیــدات و تحریم هــای شــکننده و فرا گیــر اقتصــادی و ... علیه ایران را کاهش دهند.
عضویت در ســازمان هایی مانند اکو، شــانگهای و بریکس را می تــوان از جملــه ابزارهــا و تاکتیک هــای آرمانــی و بالقــوه سیاستگذاری خارجی ایران دانست که پیامدها و مزایای آن نیز تنها در همان بالقوه بودن شان محدود شده و هرگز بالفعل و عملیاتی نشده است.
دوم- اهداف ایران در بریکس: بنیانگذاران گروه بریکس و اعضــای جدیــد آن، دارای اهــداف متفاوتی برای حضور در این ســاختار جهانی هســتند.
اهدافی که بیشــتر بر کســب قــدرت در تمــام ابعــاد و نمایش پرســتیژ جهانی آنان بنیان شده است.
راز بقای بسیاری از بازیگران نظام جهانی در عصر آشوبناک کنونــی را می تــوان در پیوســتن بــه نهادهــا و ســازمان های بین المللی جســت و جو کرد.
بســیاری از دولت های بزرگ و کوچــک بــرای تضمیــن بقــای خود در معــادلات جهانی و گریز از پیامدهای شــرایط آنارشــی مســتمر نظام جهانی به عضویــت در نهادهــا و ســازمان های بیــن المللــی متوســل می شوند.
سیاســت ایــران در پیوســتن بــه ســاختارهای بین المللــی نیــز از همیــن رویکــرد پیــروی می کند، اما هدف اصلی ایران بیشــتر بــر مقابلــه با سیاســت های ضد ایرانــی غرب به ویژه ایالات متحده امریکا استوار است.
چنین رویکردی سبب شده تا ایران بیشتر در نهادهای بین المللی ضد امریکایی، عضویت یابد.
عضویت ایران در بریکس نیز با هدف جلب حمایت قدرت های بزرگ مانند چین، روسیه، بزریل، هند و آفریقای جنوبی برای تقویت خود در مقابل سیاست های ایالات متحده امریکا به ویژه تحریم های اقتصادی است.
ســوم - بریکــس یــک ســاختار اقتصــادی: گــروه بریکــس در حالــی کــه بــه عنــوان یــک ســاختار سیاســی و نظامــی در ایران تحلیل شــده یا در جهان با عنوان "بازگشــت جنوب جهانی" معرفی می شــود، اما در واقعیت تنها یک ســاختار جهانی با رویکردهای اقتصادی است.
گروه بریکس با نیات و اهداف اقتصادی بنیان شده و انگاره اصلی بنیانگذاران آن را می توان پایان دادن به سلطه غرب و امریکا بر اقتصاد جهانــی دانســت کــه بــا آرمــان ســلطه اقتصــادی بریکس بر جهان همپوشان شده است.
«روزنامه اقتصادی اسکناس - 5 مهر 1402»
[/sect id=[file]] |