امروزه صنعت گردشگری به عنوان یکی از پرشتابان ترین بخش های اقتصادی و یکی از مناسب ترین ابزارهای بازآفرینی و توسعه پایدار مطرح است بسیاری بر این باورند که گردشگری بزرگترین صنعت جهان است.
این در حالی است که تعیین ارزش واقعی این صنعت بسیار دشوار اســت اما پتانسیل اقتصادی صنعت گردشگری موضوعی غیرقابل انکار است.
در واقع تاثیرات اقتصادی مثبت این صنعت برای مقاصد گردشگری، شروع داستان آن ها را رقم می زند با وجودی که تاثیرات مثبت اقتصادی صنعت گردشگری اغلب بیش از حد پیش بینی شــده اســت، گاهی توقعات فراتر از واقعیت نیز وجود دارد.
علاوه بر این فعالیت های جهانگردی اثرات منفی ناخواسته و اغلب غیر منتظره ای را نیز به همراه دارد در سال های اخیر با رشد چشــم گیر گردشــگری و جهان گردی مواجه هستیم که از جمله دلایــل آن می توان از پیشــرفت تکنولوژی، توســعۀ حمل و نقل، گســترش شبکه های اجتماعی و تبلیغات و افزایش تمایل مردم برای سفرهای بیشتر به مقاصد جدید نام برد امروزه صنعت گردشگری به عنوان یک تجارت پرســود و یک شاخه از اقتصاد جهانی در زمینه خدمات مورد توجه و در حال توســعه می باشــد.
این ادعا با این حقیقت که گردشــگری بیش از ۱۰ درصد از درآمدهای ملی برخی کشــورهای دنیا را شــامل می شود، طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری مسافران چهار دسته هستند:
- بازدیدکنندگان محلی
- بازدیدکنندگان بین المللی
- گردشگران بین المللی
- بازدیدکننده یک روزه
بازدیدکننده محلی: اصطلاح «بازدیدکننده محلی» به شخصی اطلاق می شود که در کشــوری اقامت دارد و برای دوره ای کمتر از ۱۲ ماه به محلی در داخل کشور و خارج از محیط معمول خودش ســفر می کند و هدف اصلی از این ســفر دیدار از محل و نه دریافت دستمزد باشد.
بازدیدکننده بین المللی: به شــخصی اطلاق می شــود که از کشــوری غیر از کشور خودش برای کمتر از ۱۲ ماه بازدید کند و هدف اصلی از این بازدید دریافت دســتمزد نباشد.
گردشگر بین المللی: بازدیدکننده ای که در طول اقامت او در یک کشور، ۲۴ ساعت یا بیشتر باشد، و حداقل یک شب را در کشور بازدید شده بگذراند، او را به عنوان گردشگر بین المللی تلقی می کنند.
بازدیدکننده یک روزه: اگر اقامت گردشــگر کمتر از ۲۴ ساعت باشــد او را در بخش بازدیدکنندگان یک روزه طبقه بندی می کنند.
آنچه امروزه تحت عنوان صنعت گردشــگری از آن نام برده می شود شامل انواع بسیار گسترده ای از بنگاه ها و گردشگران اســت که به تولید و عرضه و تقاضای انواع متنوعی از محصولات و خدمات می پردازنــد، به گونه ای که در برخی از مــوارد تفکیک حوزه گردشگری از ســایر بخش های اقتصادی بسیار مشکل است.
بنگاه های تولید و عرضه محصولات گردشگری شامل شــبکه حمل و نقل، تامین اقامتگاه و عرضه جاذبه های گردشگری و سازمان های پشتیبانی کننده است.
مجموعه عوامل و شاخص های اقتصاد گردشگری: شــاخه ای از علم اقتصاد که عمدتا سرمایه گذاری، درآمد، هزینه و سود بخشی ناشی از گردشــگری را مطالعه و بررسی می کند.
بازار گردشگری: کشــورهای صادرکننده گردشگر به سایر کشــورها از بازار خارجی و مجموعه مناطق صادرکننده گردشــگر از داخل کشــور به مناطق دیگر را بازارهای گردشگری می نامند.
تسهیلات گردشــگری: مجموعه فعالیت ها و اقداماتی اســت که از هنگام ورود یک گردشگر تا هنگام خروج از کشور یا مقصد محلی به وسیله در مسافرت انجام می گیرد و نیز آن قســمت از فعالیت ها و اقداماتی که در جهت حمایت از گردشگران داخلی در شهرها، مسیرها و مراکز گردشگری انجام می شود.
تاسیســات گردشــگری: به مجموعه تجهیزات گردشــگری که در مورد اســتفاده گردشگران داخلی و خارجی قرار می دهد اطلاق می شــود و شامل مجموعه امکانات اقامتی، پذیرایی و تفریــحی، همچون هتل ها، رســتوران ها، قهــوه خانه ها، و انواع تجهیزات تفرجگاهی تابستانی و زمستانی، ساحلی، کوهستانی و امثال آن است گردشگری بین المللی پیش بینی ها حاکی از آنست که آینده گردشگری بین المللی از لحاظ کیفیت و کمیت بسیار روشن اســت و درآمدهای کلانی را نصیب کشــورها و مردمان جهان از طریق گردشگری نصیبشان خواهد شد.
جتی وقوع حوادث و بلایای طبیعی همچون سارس و سونامی، ۱۱ سپتامبر، طوفان کاترینا، با وجود تاثیر کوتاه مدت در کاهش نرخ رشد این صنعت اما در درازمدت این حرکت نه تنها متوقف نشــده بلکه با رشــد بیشتری ادامه خواهد یافت.
طبق گزارش WTOسازمان تجارت جهانی تعداد گردشــگران بین المللی در سال ۱۹۵۰ از ۲۵ میلیون به ٧٦۰ میلیون نفر در ســال ۲۰۰۵ و بیــش از یک میلیارد نفر در سال ۲۰۱۱ رسیده است.
رشد گردشــگری در جهان از رشد تجارت جهانی بیشتر است و از تمامی بخش های نفت و گاز، صنایع خودرو پیش افتاده است در سال ۲۰۰۹ بیش از نیمی از گردشگران خارجی با هدف تفریح، تعطیلات و گذران اوقات به مســافرت رفتند که در کل ۵۱ % از کل گردشــگران بین المللی را تشــکیل می دادند.
بیشتر این سفرها ۴٦ % به صورت هوایی انجام شده است.
بعد از سفر هوایی اولویت با ســفر جاده ای ۳۴ % بوده است.
میزان ورود گردشــگران در سال ۱۹۹۰ به خاورمیانه ۹.٦ میلیون نفر بوده است که این میزان در ســال ۲۰۰۰ به ۲۴.۵ میلیون نفر و در سال ۲۰۰٦ به ۴۱.۸ میلیون نفر رسیده است.
همچنین سهام بازار این منطقه در سال ۲۰۰٦ برابر با ۹.۴ % بوده و میانگین رشد ســالانه آن ۳.۹ % است.
میزان مبلغ دریافتی کل خاورمیانه از بخش گردشگری خارجی در ســال ۲۰۰۴ برابر با ۲۵۴٧۴ میلیون دلار و در سال ۲۰۰۵ برابر با ۲٧۵۵٧ میلیون دلار آمریکا بوده است.
گردشگری بین المللی نســبت به رقابت و تغییرات نرخ ارز آسیب پذیر است.
در دهه ۲۰۰۰ درآمد حاصل از گردشگری در سطح بین المللی سرعتی بیش از تجارت جهانی داشــت و در حال حاضر از نظر ارزش صادراتی، درصد بسیار بالایی را تشکیل می دهد.
بر اساس آمارهای منتشره جهانی ۹.۰۲ درصد از کل تولید ناخالص جهان متعلق به صنعت گردشگری است.
۱۱.۴ درصد از کل سرمایه گذاری های جهان متعلق به صنعت گردشگری است ۱۱ درصد از درآمد مالیاتی جهان از صنعت گردشگری ناشی می شود.
بودجه ای که به مســافرت و تفریح تخصیص می یابد، ســه برابر بودجه ای اســت که صرف امور دفاعی می شــود.
این رقم ۱۱ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) برابر اســت با ارزش مجموع کالاها و خدماتی که در قلمرو داخلی کشور تولید می شود.
به عبارت دیگر، تولید ناخالص داخلی معادل مجموع ارزش افزوده ایجاد شــده توســط تولیدکنندگان مقیم و غیر مقیم، در قلمرو دخلی کشور جهانی است.
هزینه گردشــگری بین المللی معــادل ۱٧ % از صادرات جهان و بیــش از ۲۵ درصد تجارت جهانی در بخش خدمات است.
براساس آمار سازمان گردشگری جهانی، نسبت گردشگران داخلی به خارجی نسبت ده به یک است.
گردشگری داخلی باعث توسعه اقتصاد محلی می شود. درآمدزا بوده، شغل ها و فرصت های شــغلی و ســرمایه گذاری جدید ایجاد می کند، شانس هایی در اختیار شــرکت های کوچک قرار می دهــد، ارز خارجی به دســت می آورد.
برای آثار محلی و فعالیتهای هنــری محل، مخاطبان و علاقمند ایجــاد می کند.
موجب علاقه مردم به غذاهای محلی می شــود.
برای هنرها و صنایع دســتی محــلی بازاری ایجاد می کند.
تماس ها با فرهنگ های مختلف را بــه ارمغان می آورد.
باعث افزایش علاقه به یادگیری زبان های خارجی می شود.
به بهبود محیط محلی کمک می کند.
طرح های توسعه زیربنایی جدید را موجب می شــود.
ارائه خدمات جدید اجتماعی را امکانپذیر می کند.
منابع درآمد جدیدی بــرای دولت خلق می کند.
سیمــای عمومی مقصد و کشور می کند.
ســرمایه گذاری را تشویق می کند.
دانشــجویان و دانش آموزان برای انجام برنامه های آموزشی به آن منطقه می آیند و کمک می کند که آن مکان به محلی دلپذیرتر برای زندگی تبدیل شود در حوزه گردشــگری داخلی که مســافر به اقتصاد جامعه محلی سود برساند هنوز در ایران وجود ندارد.
چون رشد این نوع از گردشگری بواسطه صرف هزینه برای استفاده از مراکز اقامتی و رفاهی از طریق مسافر اســت نه اینکه مواد غذایی را از مبدا با خود به مقصد ببرد و در چادر بخوابد.
به عنوان نمونه طبق اعلام ســازمان میراث فرهنگی در تعطیلات نوروز در ســال ۱۳۸۸ ، ۹۰ میلیون سفر داشــتیم اما تعداد گردشگر واقعی این اندازه نیست، به امید روزی که گردشگری عامل توسعه اقتصاد محلی ملی کشور شود.
«روزنامه اقتصاد مردم - 7 مهر 1403»