ابوالفضل شادمان
فرصت های کشور برای افزایش روابط بین الملل در حوزه انرژی
اقتصاد جهانی به ســوی یک تغییر روشن پیش می رود و از اقتصاد تحت ســلطه غرب به مدلی پیچیــده تر و چند قطبی تبدیل می شــود.
مراکز مصرف تولیــد و نوآوری دیگر تنهــا در اقتصاد غربــی تمرکز نداشــته و به ســوی اقتصادهای نوظهــور در قاره های گوناگون بــه ویژه چین، روســیه، برزیــل و هنــد و همچنیــن آفریقای جنوبی یــا بریکس در حال حرکت انــد.
یکی از اصلی ترین موضوعــات در آینده این اتحاد منابع امنیتــی انرژی اســت.
این موضوع نــه تنها در اولویت سیاســت گذاران در نیم کره غربی قرار دارد بلکه در کشورهای نوظهور اقتصادی جهان در حــال حاضر و دهه های پیــش رو نیز دارای اهمیت اســت.
تقاضای جهانی برای انرژی های اولیه در ســالهای آینده افزایش خواهد یافت و با توجه به پیش بینی هــای بین المللی هیدروکربن همچنان منبع اصلی انرژی خواهد بود.
در نتیجه روابط گسترده بر پایه انرژی با کشورهای غنی از لحاظ نفت و گاز خارج از بریکس مانند اوپک به صورت عام و ایران به صورت خاص بیشــتر معنا پیــدا خواهد کرد.
رابطه با ایران به عنوان دومین کشــور از نظر ذخایر انرژی های فسیلی جایگاه ژئواکونومیــک ویژه ای خواهد داشــت.
جایگاه ژئوپلتیک و ژئواســتراتژیک ایران به عنوان تنها راه میــان خلیج فارس و دریای خزر در شــمال و مســیر ارتباطی میان شــبه قاره هند و دریای مدیترانه این ویژگی را مستحکم تر ساخته است.
آشکار اســت که تهران در این موضوع می تواند نقش تاثیر گذاری داشته باشد.
اجلاس وزیران انرژی گروه بریکس پنجشنبه در مســکو آغاز به کار کرد که فرصتی برای تبادل نظــرات و تقویــت همکاری های انــرژی میان کشــورهای عضو خواهــد بود.
عضویت ایران در گروه بریکس(BRICS) ، که شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است و در ســال های اخیر به کشورهای دیگر از جمله ایران گســترش یافته، به ایران فرصتی منحصر به فرد برای تقویــت همکاری های اقتصادی و صنعتی فراهم کرده اســت.
با توجه به سفر وزیر نیرو ایران، به روســیه برای شرکت در اجلاس وزیران انــرژی بریکس، بررســی این موضوع ضروری است.
عباس علی آبادی وزیر نیرو جمهوری اســلامی ایران، به نمایندگی از کشــورمان در این اجلاس حضور یافت و پیشــنهادات ایــران را در زمینه توســعه همکاری های فنی و صنعتی و همچنین برنامه های جامع بــرای انرژی های تجدیدپذیر ارائه کرد.
پیشــنهادات ایــران برای توســعه همکاری های فنی و صنعتی
علی آبادی با اشــاره بــه موقعیت اســتراتژیک ایران در منطقه، بر آمادگی کشــور برای تقویت همکاری های خود با کشــورهای بریکس تاکید کرد.
وی با یــادآوری اینکه ایران از شــمال با روسیه و چین و از جنوب با کشورهای عربستان و امارات در تعامل اســت، گفت که این موقعیت جغرافیایــی ممتاز به ایران امــکان می دهد تا به عنوان یــک پل ارتباطی در بخــش انرژی بین تولیدکننــدگان و مصرف کننــدگان انرژی عمل کند.
در ایــن اجــلاس پیشــنهاداتی برای توســعه همکاری هــای صنعتی و فنی ارائه شــد و تاکید ویژه ای بر انتقال فناوری های نوین از سوی ایران شد.
این پیشــنهادات شامل همکاری در طراحی و تولید توربین هــای گازی، تبادل تجربیات فنی و افزایش کارایی در مدیریت انرژی اســت که می تواند به نفع تمامی کشــورهای عضو بریکس باشد.
توسعه انرژی های تجدیدپذیر در محور توجه
یکی از مهم ترین محورهای پیشــنهادی ایران، تمرکز بر انرژی های تجدیدپذیر است.
ایران یک برنامه جامع برای توسعه انرژی های تجدیدپذیر در دســت تهیه دارد.
بی شــک توجــه به منابع پاک انرژی همچون باد و خورشــید و استفاده از فناوری های نویــن در این زمینه، می تواند نقش مهمی در آینده انرژی جهان ایفا کند.
همکاری ایران و روسیه در حوزه انرژی
در حاشیه این اجلاس، مذاکرات دوجانبه ای بین ایران و روسیه برگزار شد.
در این دیدار، وزیر نیرو ایران و وزیر انرژی روســیه، سرگئی تسیلیف، بر توسعه همکاری های فنی در بخش های مختلف انرژی تاکید کردند.
اتصال شبکه های انرژی دو کشــور و تبادل فناوری های پیشــرفته از جمله موضوعات اصلی این دیدار بود.
دو طــرف همچنیــن بر توســعه همکاری های مشــترک در حوزه نفت و گاز و هوشمندســازی بخــش انرژی بــه منظور افزایــش بهره وری و کارایی توافق کردند.
این همکاری ها می تواند به افزایش امنیت انرژی در منطقه و بهبود شــرایط توسعه اقتصادی دو کشور منجر شود.
نقش ایران در بریکس و آینده انرژی
ایران به عنوان یکی از کشــورهای دارای منابع عظیم انرژی، نقش مهمی در گفت وگوهای این اجلاس دارد.
پیشنهادات ایران می تواند به تقویت همکاری هــای فنی و صنعتــی در بین اعضای بریکس منجر شــود و زمینه ســاز همکاری های پایدار در حوزه تکنولوژی های تجدیدپذیر باشد.
با توجــه به موقعیت جغرافیایــی و ظرفیت های انــرژی ایران، کشــورمان می تواند بــه یکی از بازیگران کلیدی در تأمیــن انرژی پاک و پایدار برای جهان تبدیل شود.
عضویت ایــران در بریکس نه تنهــا به تقویت موقعیت این کشــور در بازار جهانی انرژی کمک می کند، بلکه می تواند به عنــوان یک کاتالیزور برای توسعه همکاری های صنعتی و فناوری های نوین با کشورهای دیگر عضو این گروه باشد.
با توجــه به چالش هایی که ایــران با آن مواجه اســت، از جمله تحریم ها، حمایت کشــورهای بریکــس می تواند به کاهش اثــرات منفی این تحریم ها و تقویت موقعیت ایران در بازار جهانی کمک کند.
این اجلاس به وضوح نشان می دهد که همکاری در زمینه انرژی های نو و فناوری های نوین برای همه اعضای بریکس اولویتی جدی است و ایران با ارائه پیشنهادات خود، به دنبال افزایش نقش و حضور خود در این نهاد بین المللی است.
به طــور کلی، اجلاس بریکــس و حضور فعال ایران در آن، نویدبخش آینده ای روشــن تر برای همکاری هــای اقتصــادی و انرژی در ســطح بین المللی است.
ایران از ســرمایه گذاری کشورهای بریکس در صنعت برق استقبال می کند وزیر نیرو در نشست وزرای انرژی گروه بریکس گفت: وزیران انرژی کشــورهای گروه بریکس در صدد هســتند تا از دیپلماسی انرژی به عنوان ابزاری کارآمد برای افزایش منافع ملی اســتفاده کنند.
عباس علی آبادی، گفت: پیوســتن پنج کشــور ایران، عربســتان، امارات متحــده عربی، مصر واتیوپی به گروه بریکس دارای اهمیت راهبردی اســت و با توجه به منابع عظیم انرژی موجود و همچنین نقش ترانزیتی قابل توجه این کشورها در جغرافیای سیاســی جهان، این اتحاد می تواند بریکس را به یک قدرت اقتصادی و سیاسی کم نظیر تبدیل کند.
بریکس حدود ۳۲ درصد از اقتصاد کل دنیا را به خود اختصاص داده است
علی آبادی خاطرنشــان کرد: گــروه بریکس در ســال ۲۰۲۳ حدود ۳۲ درصد از اقتصاد کل دنیا را به خــود اختصاص داده و این میزان در قیاس با ســهم ۳۰ درصدی مجموع هفت کشور بزرگ صنعتی جهان) G۷)، بسیار قابل توجه است؛ در این میان اما اهمیت ژئواکونومیکی ایران نسبت به سایر کشورها بیشــتر است زیرا ایران دومین ذخایــر گاز جهان و منابع بالای نفت را در اختیار داشته و با ۱۵ کشــور مرز آبی و خاکی مشترک دارد.
وزیر نیرو با اشاره به اینکه ایران بخش مهمی از کریدورهای ترانزیتی بین المللی منتهی به دریای کاســپین، خلیج فارس و مناطق آسیای مرکزی و قفقــاز را با امنیت بــالا و هزینه اقتصادی کم به یکدیگــر متصل می کند، اضافــه کرد: ایران در حوزه برق با اتصال شــبکه برق خود به کلیه کشــورهای دارای مرز زمینی مشترک در صدد است با استفاده از اختلاف دما و افق، به تجارت و ترانزیت برق مبادرت ورزد.
وی در همیــن رابطــه بیــان کرد: پیشــنهاد می شود شبکه برق روســیه از طریق ایران به کشــورهای امارات متحده عربی و عربســتان ســعودی متصل شود تا از این طریق با کاهش ســرمایه گذاری در بخش تولید، کمک شایانی به محیط زیســت و گســترش امنیت در سطح منطقه صورت بگیرد.
علی آبادی در بخش دیگری از ســخنان خود تصریح کرد: پرســش این اســت کــه آیا این مجموعه اقتصادی بــزرگ، می تواند مبادلات تجــاری درون بلوکی خود را بــا پول واحدی ســامان دهد و از این طریق به یکی از اهداف خــود که ایجاد نظــم نوین جهانــی مبتنی بر برابری و حفــظ امنیت فراگیر کــه برآیند آن در حوزه توزیع انرژی است، موجودیت بخشد؟
آیا بریکس می تواند به اســتقلال اقتصادی در عرصه جهانی دســت یابد که بــه عنوان یک وزنه در معــادلات جهانی نقــش ایفا کند؟
و پرســش تخصصی تر این است که نقش انرژی در این میان چیست و به چه میزان می تواند در تحقق این هدف والای این گروه مؤثر باشد؟
وی در همیــن رابطــه اضافــه کــرد: توجه به تکنولوژی هــای متحول کننده، تولید مشــترک تجهیزات صنایع انرژی توســط اعضای بریکس و ایجاد زنجیــره ارزش، گذار از صنایع انرژی بر به صنایع مبتنی بر دانش، کاهش شــدت انرژی، برقی ســازی خودروهــا با تأمین بــرق از محل انرژی هــای تجدیدپذیر و مشــارکت در ایجاد زیرســاخت های خودروهای برقــی )به صورت نرم افزاری و سخت افزاری( از جمله مواردی است کــه می تواند در دســتور کار اجلاس انرژی قرار گیرد.
اســتقبال ایــران از ســرمایه گذاری کشورهای بریکس در صنعت برق ایران
وزیر نیرو با اشاره به اینکه تجربه ایران در پرداخت یارانه زیاد برای انرژی که منجر به مصرف بیش از حد و افزایش شدت انرژی و ناترازی در تأمین انرژی شده اســت می تواند در این اجلاس و یا نشست های آتی بررسی شود، یادآور شد: ایران در زمینه تولید تجهیزات برقی در بخش های توزیع، انتقــال و تولید از جملــه نیروگاه های حرارتی با راندمان بالا و مــزارع تجدیدپذیر و نیروگاه های برقابی و پالایشــگاه و پتروشیمی توانمندی های قابل توجهــی دارد و می تواند در این بخش ها با کشــورهای بریکس فعالیت و همکاری مشترک داشته باشــد و همچنین در زمینه جذب سرمایه بــا فرمول های جذاب از منابــع مالی موجود در کشورهای بریکس استفاده کند.
علــی آبادی با تأکید بر لزوم تضمین دسترســی همگانی به انرژی مقرون به صرفه، قابل اعتماد، پایــدار و مدرن برای توســعه پایــدار به عنوان یک اولویت، اظهار داشــت: گــروه بریکس باید کارآمدترین راه ها را برای ریشــه کن کردن فقر انرژی و تضمین دسترسی همگانی به انرژی، از طریق مدرن سازی سیستم های انرژی ملی، تنوع بخشیدن به منابع انرژی و استفاده کارآمد از همه سوخت ها و فناوری های پیشرفته، عرضه کند.
وی با بیان اینکه درهمین راســتا ایران به ســبد تولیــد انرژی خود تنوع بخشــیده و بنــا دارد از ظرفیت گــروه بریکس در ایــن زمینه بهره مند شود، افزود: به رغم تحریم های ظالمانه اقتصادی و سیاســی و نظامی، ایران بــا قاطعیت بر تولید انرژی از نیروگاه های هسته ای پافشاری کرده و در حال توسعه آن است.
آینده روشــن پیشروی صنعت انرژی با عضویت در بریکس
بریکس در سال ۲۰۰۵ میلادی با عضویت چهار کشور روســیه، چین، برزیل و هند تشکیل شد و در سال ۲۰۱۰ میلادی کشــور آفریقای جنوبی نیــز به آنها پیوســت و به تازگی نیــز با اضافه شــدن جمهوری اســلامی ایران، مصر، امارات متحده عربی، عربســتان سعودی و اتیوپی تعداد اعضای این مجموعه به ۱۰ کشــور رسیده است و کشورهای دیگری نیز متقاضی پیوستن به این گروه هستند.
عموما کشــورهای عضو بریکس کشــورهایی هســتند که از لحاظ اقتصادی در حال رشد می باشــند و از اهداف تشــکیل این گروه تعامل و تقویــت در چهار چوب همکاری هــا و توافقات فیمابیــن آنها در حوزه های مختلف می باشــد.
تاکنون محورهای مختلفی در دســتور کار این گروه قرارداشته است از جمله در زمینه بانکداری، کشــاورزی، حمل و نقل، سلامت، امنیت غذایی و انرژی.
هر ساله یکی از کشورهای عضو گروه بریکس بعنوان رئیس گروه انتخاب می شــود و برنامه ها و جلسات این گروه توسط رئیس گروه مدیریت می شود.
اگرچه مجموعة بریکس در سالهای اخیر اقداماتی در حوزة انرژی داشته است که اهم دست آورد آن ۹ گــزارش جامع در حوزه هــای مرتبط با انرژی است، تشکیل اولین نشســت کارشناسان حوزة انرژی نشــان از عزم این مجموعه برای تعمیق همکاری های حــوزة انــرژی دارد و با توجه به جایــگاه ایران در حوزة انــرژی در عرصة ملی و بین المللــی، حضور در مجموعة بریکس می تواند تســهیل کنندة رشد و ارتقای کشور در این حوزه باشد.
بی شک استفاده از تجربیات و تعاملات و همسو شدن با اهداف کشــورهای گروه بریکس فواید زیــادی را برای کشــور عزیزمان ایــران در پی خواهد داشــت.
به عنوان مثال این گروه در سال ۲۰۱۵ یک بانک مشترک تاسیس کرده است که اعضــا می توانند برای تامیــن مالی پروژه های همراســتا با اولویت های بریکس از آن اســتفاده نماینــد و ایــن امر می تواند کمــک فراوانی به پیشبرد توسعه پروژه های مختلف ایفا نماید.
بدون تردید تبادلات نزدیــک علمی، تحقیقاتی و اطلاعاتــی فیمابین کارشناســان هر حوزه در کنار تعاملات سیاســی و اجتماعی باعث رشد و موفقیت اجرای پروژه های ملی و نیز بین المللی خواهد بود.
همچنین هم افزایی در دســتیابی به دانــش و فن آوری های جدیــد در حوزه انرژی نیــز از موضوعات قابل توجه در بریکس اســت که این امر برای کشــور ما نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
به عنوان مثال هند، چین و برزیل به خصوص در زمینه بهره وری انرژی و استفاده از انرژی های پاک در ســطح گســترده از جمله کشورهای پیشرو در سطح دنیا می باشند و حال که ایران نیز در تلاش اســت گام موثری در این حوزه ها بردارد، تعمیق همکاری با این کشورها در بستر بریکس می تواند آورده فراوانی برای کشور به ارمغان آورد.
بعضی از کشــورهای عضو گروه بریکس عضو گروه کشــورهای ۲۰G نیز می باشند که دارای فعالیت های گســترده و وسیعی در حوزه انرژی هســتند.
لذا می توان گفت علیرغم اینکه ایران جزو کشورهای ۲۰G نمی باشد لیکن از طریق عضویت در گروه بریکس تا حــدودی با برنامه های جامع انرژی در ســطح جهانی هم راســتا خواهد بود.
یکی دیگــر از موضوعاتی که در آینده انرژی حائــز اهمیت خواهد بود اینســت کــه بتوان ســبد انرژی را در سطح کشــور گسترش داد.
مجموعة بریکس در خصوص استفاده از برخی فن آوری هــای نوین نظیر اســتفاده از زغال ســنگ پاک و هیدروژن که آلایندهای زیست محیطــی کمتری دارد فعالیــت بالایی دارند و بررســی و ارزیابی این حوزه ها در کشــور ما نیز می توانــد پتانســیل های احتمالی را برای تنوع بخشی به سبد انرژی شناسایی نماید.
«روزنامه اقتصادی امروز - 7 مهر 1403»