داستان‌ دنباله‌دار‌ استقراض‌ دولت‌ از‌ بانک‌ها

 

 

 

 

 

 

بدهی دولت های گذشــته، پیش از این باعث رشــد نقدینگی و تورم افسارگســیخته در اقتصاد کشور شده است.

 

در واقع، یکی از بسترهایی که در سال گذشته موجب افزایش حجم پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد کشور می شد، تنخواه بودجه بود .

 

بــا وجــود اینکه بیش از یک ســال از آغاز به کار دولت سیزدهم می گذرد و تیم اقتصادی کابینه جدید از ابتدا این شعار را می داد که باید از استقراض از بانک مرکزی دور بمانــد، بایــد دید که این دولت تا کنون چه اندازه در عمل به این صحبت ها موفق بوده است؟

 

بدهی دولت های گذشته، پیش از این باعث رشد نقدینگی و تورم افسارگسیخته در اقتصاد کشور شده است.

 

در واقع، یکی از بسترهایی که در سال گذشته موجب افزایش حجم پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد کشــور می شــد، تنخواه بودجه بود که طبق قانون، دولت مجاز بود از بانک مرکزی دریافت کند و همچنین ناترازی هایی بود که دولت برای تامیــن هزینه هــای خود به بانک هــا تحمیل می کرد.

 

بر اســاس گزارش وزیر اقتصاد، ســید احسان خاندوزی در صحن علنی مجلس، گفته شــد دولت ســیزدهم به رغم اینکه می توانست 60 هزار میلیارد تومان تنخواه در ســال 1401 از بانک مرکزی دریافت کند، اما در هشت ماهه ابتدایی ســال جاری تنهــا7 هزار و 800 میلیارد تومــان تنخــواه دریافت کرد که در پایان آذر ماه هم آن را تسویه کرد.

 

فرض کنیم که این ادعا صحیح بوده و در حال حاضر دولت هیچ بدهی به بانک مرکزی ندارد، اما آقای خاندوزی، بدهی هایی که ناشــی از بی تدبیری در بودجه 1401 و 1402 به شبکه بانکی تحمیل شد و در کل درس هایی که از گذشته گرفته نشد و در نهایت منجر به تورم افسارگسیخته در کشور شد، چه می شود؟!

 

بدهی دولت به بانک ها که موجب ناترازی بانک ها می شــود، موضوع تازه ای نیست. بودجه ای که دولت هر سال برای بخش های مختلف در نظر می گیرد، به اندازه ای نیست که آن را از دست کمک دراز کردن به سوی بانک ها بی نیاز کند.

 

استقراضی که آمار و ارقام آن به صورت شفاف منتشر نمی شود و همواره بین رقمی که دولت می گوید به بانک ها بدهکار است و مبلغی که بانک ها از دولت طلبکار هستند، اختلاف وجود دارد.

علاوه بر مشخص نبودن ارقام بدهی دولت به بانک ها، در صورتی که دولت برای تامین کسری بودجه خود قصد قرض گرفتن را هم دارد، باید در ازای دریافت پول از بانک ها، اوراق بدهی یا خزانه منتشر کند که در بسیاری از مواقع این کار را هم انجام نمی دهد.

 

دولــت بــا بی تدبیری خود در ابتــدا در تعیین بودجه و ســپس با تامین کسری های خود از طریق استقراض از بانک ها، باعث ضعیف تر شــدن بانک ها شــده که تورم را در پی دارد؛ چرا که بانک ها برای تامین کســری بودجه دولت، مجبور به استقراض از بانک مرکزی می شوند که در نهایت، باعث ناترازی در بانک مرکزی و رشد پایه پولی و نقدینگی می شود.

 

دولت در چه بخش هایی از بانک ها قرض می گیرد؟

 

به عنوان مثال، دولت برای خرید گندم هر ساله بودجه ای را در نظر می گیرد که به اندازه کافی نیست، از این رو برای خرید گندم به میزان تعیین شده، مجبور می شود از بانک کشاورزی قرض بگیرد.

 

همچنین دولت ها برای تامین هزینه های مربوط به بخش مسکن و پروژه هایی نظیر مسکن مهر، مجبور به تحمیل فشار به بانک مسکن شده اند.

 

از طرفی، به رغم وعده وزیران و نمایندگان و شــخص رییــس جمهور برای تخصیص میــزان قابل توجهی از تعهدات دولت به صندوق های بازنشســتگی و صندوق تامین اجتماعی، این اتفاق نیفتاد و مبلغ کمتری برای آن در لایحــه بودجــه 1402 در نظر گرفته شــد.

 

از این رو همانطور که در گذشــته اتفاق افتاده، سازمان تامین اجتماعی بعضا برای تامین حقوق ها دست به دامن بانک رفاه کارگران می شود.

 

نتیجه بدهی دولت به بانک ها چیست؟

 

تمام مثال هایی که در بالا ذکر شد، در نهایت باعث می شود که فشار بر شبکه بانکی افزایش یافته و از آنجا که دولت به لحاظ قانونی نمی تواند به صورت مســتقیم از بانک مرکزی اســتقراض کند، این بانک ها هستند که مجبور به قرض گرفتن از بانک مرکزی می شــوند که در نتیجه موجب ناترازی می شود.

 

 از سوی دیگر، دولت موظف است که بدهی خود به بانک ها را پرداخــت کند، اما به رغم اینکه آمار دقیقی منتشــر نمی شــود، دولتی که با کســری بوجه مواجه است، قادر به تسویه این بدهی نیست.

 

همچنین مشکل دیگری که وجود دارد، این اســت که بانک ها می گویند دولت این بدهی را باید با سود و جریمه پرداخت شود، اما دولت بر این باور اســت تنها ســودی که به اصل بدهی تعلق دارد باید محاسبه شود.

 

دولت چقدر به بانک ها بدهکار است؟ قدرت الله اســماعیلی، رییس سازمان حسابرسی ایران اخیرا در نشســت خبری گفته بود که هیچ آمار و ارقام دقیقی از میزان بدهی دولت به بانک ها وجود ندارد.

 

وی همچنیــن اضافه کــرده بود که اطاعات دقیقی در خصوص دارایی های دولت نیز وجود ندارد.

 

اگر دارایی ها شناســایی و ثبت می شــد، امکان حسابرسی آن وجود داشــت، امــا در حال حاضــر اطلاعات صحیحی در این خصوص در دســترس نیســت و دولت هم نمی داند چه میزان بدهی دارد.

 

اما در گزارش اخیر مرکز پژوهش های مجلس که به بررسی لایحه بودجه 1402 پرداخته، اشاره شده که بدهی دولت به نظام بانکی تا پایان مهر 1401 ، معادل 570 هزار میلیارد تومان بوده که در لایحه بودجه سال آینده، منابعی برای تسویه این بدهی در نظر گرفته نشده است.

 

با این اوصاف، سوالی که مطرح می شود این است که چرا دولت از اشتباهات گذشته درس نمی گیرد؟

 

چرا در حالی که این مســیر در نهایت منجر به افزایش نقدینگی و رشد افسارگسیخته تورم در کشور و از بین رفتن کســب و کارها و فشــار مضاعف بر مردم می شود، همچنان اصرار و پافشاری بر تکرار آن وجود دارد؟

 

 

«روزنامه اقتصادی روزگار - 16 اسفند 1401»