نقدینگی متهم اصلی تورم ایران

 

 

 

 

 

 

 

 

اما این عدد نجومی به چه معناســت؟ به طور خلاصه، در صورتی که خرید یک ســبد مشخص از کالا و خدمات در ســال 1315 برای شــما 1 تومان هزینه داشته اســت، اکنون برای خرید همان ســبد از کالا خدمات باید 160 هــزار تومان بپردازید.

 

بنابرداده های بانک مرکزی شــاخص قیمت مصرف کننــده برای گروه بهداشــت و درمان بیش از 140 هــزار درصد، گروه رســتوران و هتل بیــش از 139 هزار درصــد، و برای گروه خوراکی ها و آشــامیدنی ها بیش از 129 هزار درصد رشد کرده است.

 

همچنین طبق گزارشــات مرکز آمــار ایران، شــاخص قیمــت مصرف کننده بــرای گروه خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات، از ابتدای سال 1390 تا مردادماه 1402، رشدی 3249 درصدی را تجربه کرده است.

 

در سال 1315، بانک ملی ایران به جمع آوری و انتشــار داده های مربوط به شــاخص قیمت مصرف کننــده اقــدام کرد.

 

با تشــکیل بانک مرکزی، ایــن وظیفه به سیاســت گذار پولی محول شد و پس از آن، مرکز آمار ایران هم در ســال 1353 به جمع آوری و انتشار داده های مربوط به شــاخص قیمت مصرف کننده روی آورد.

 

در این ســال ها، به دلایل مختلفی مانند تغییر جمعیت در شــهرها و روســتاها، تغییر ســلایق مصرفی خانوار و تغییــر اهمیت هر گروه در سبد کالایی آنان، و همچنین تغییر و گسترده تر شــدن گروه های آماری، بارها سال پایه عوض شده و حتی بر سر آمارهای اعلامی، چالش های مختلفی وجود داشــته است.

 

 

اما در نهایت تمامی آمارها از رشــد قیمت ها خبر می دهند.

 

تورم به روایت بانک مرکزی طبق داده های بانک مرکزی، بخش بهداشت و درمان رکوردار رشد هزینه ها در سبد مصرفی خانوار اســت.

 

شــاخص قیمت مصرف کننده برای این گروه در ســال 1369، عدد 3. و در سال 1401 عدد 423 گزارش شده است.

 

این یعنی هزینه های خانوار برای بهداشت و درمان حدود 1104 برابر شده، که بیانگر رشدی بیش از 140 هزار درصد است.

 

طبق داده های هزینه درآمد خانوار در سال 1401، این بخش سهم 9.1 درصدی از هزینه های یک خانوار شهری دارد.

 

رشد قیمت ها در این بخش را می توان به افزایش هزینه های تولید ناشی از رشد نرخ تورم، نوسانات نرخ ارز و وارداتی بودن مواد اولیه مواد بهداشــتی و درمانی دانست.

 

 

باید توجه داشت نرخ ارز در این سال ها رشد قابل توجهی داشته اســت.

 

همچنین کمبود پزشــک متخصص نسبت به جمعیت نیز می تواند بر افزایش قیمت خدمات درمانی تأثیرگذار باشد.

 

پس از بهداشت و درمان، گروه رســتوران و هتل رکوردار رشد هزینه هاست.

 

شــاخص قیمت مصرف کننده برای این گروه در ســال 1369، عدد 6. و در سال 1401 عدد 840.42 گزارش شده اســت.

 

این یعنی هزینه های خانوار برای گروه رســتوران و هتل حدود 1400 برابر شــده، که بیانگر رشــدی بیش از 193 هزار درصد است.

 

رشد هزینه های این گروه را نیز می توان تا حد زیادی به رشــد هزینه های مربوط به مسکن، حمل و نقل، و گروه خوراکی ها نسبت داد.

 

چرا که سه گروه ذکر شــده، موارد اصلی در بحث هتل داری و رســتوران داری هستند.

 

افزایش هزینه هــای مربوط بــه حقوق و دســتمزد کارکنان نیز یکــی دیگر از عوامــل افزایش مخــارج در این گــروه به حســاب می روند.

 

 

رکوردار بعدی رشد هزینه ها، گروه خوراکی ها و آشامیدنی هاست.

 

بخشی که در سال 1401، 27.5 درصد از هزینه های ســالانه یک خانوار شــهری را تشــکیل می دهد.

 

شاخص قیمت مصرف کننــده بــرای ایــن گروه در ســال 1369، عدد 7. و در ســال 1401 عدد 908.73 گزارش شده است.

 

این یعنــی هزینه های خانوار برای گروه خوراکی ها و آشــامیدنی ها حدود 1298 برابر شــده، که بیانگر رشدی بیش از 129 هزار درصد است.

 

سطح عمومی قیمت ها در این گروه، بیشترین افزایش را در سال های 1374، 1399، و 1401 تجربه کرده اســت.

 

همچنین میانگین سالانه رشد شاخص قیمت مصرف کننــده در این بخــش 26.1 درصد است.

 

رشــد نرخ تورم و افزایــش هزینه های تولیدکننده، نقشی اساســی در رشد قیمت خوراکی ها دارد.

 

همچنین باید توجه داشــت که بخشی از مواد غذایی نیز از خارج از کشور وارد می شود.

 

لذا با افزایش قیمت جهانی مواد غذایی، قیمت آن در داخل کشور نیز افزایش می یابد.

 

تجربه نیز نشان داده است مواردی مانند اعطای ارز ترجیحی، نه تنها نمی تواند جلوی رشــد قیمت در این گروه ها را بگیرد، بلکه با ایجاد کسری بودجه و رشــد بیشتر تورم، به رشــد بیشــتر قیمت ها در این بخش دامن می زند.

 

وقوع شــوک های بیرونی مانند جنگ روســیه و اوکراین، و یا شــیوع ویروس کرونا می تواند تأثیر قابــل توجهی بر قیمت جهانی مواد غذایی داشــته باشد.

 

همچنین سیاست صادرکنندگان اصلی در این گروه نیز می تواند بر قیمت جهانی مواد غذایی تأثیرگذار باشد.

 

امــا کمتریــن رشــد در شــاخص قیمــت مصرف کننــده، مربوط به بخــش ارتباطات اســت.

 

شــاخص قیمت مصرف کننده برای این گــروه در ســال 1369، عــدد 6.8 و در ســال 1401 عــدد 262.34 گزارش شــده که به معنای رشــد 38.5 برابــری، یا همان 3757 درصــدی اســت.

 

دلیل رشــد پایین ســطح قیمت ها در این بخش را می توان در قیمت گذاری و انحصار دولتــی پیدا کرد.

 

در واقع در طی ســال های مذکور، دولت دخالت بسیاری در قیمت گذاری محصولات مربوط به این گروه داشته است.

 

روایت مرکز آمار از رشد نرخ تورم داده های مرکز آمــار، جزئیات بیشــتری از رشــد ســطح عمومی قیمت ها در گروه های مختلف ارائه می دهد.

 

در حال حاضر، این آمار بر اساس ســال پایه 1400 در دسترس است که داده هــای آن با جزئیات از ســال 1390، الی مــرداد 1402 در دســترس می باشــد.

 

طبق گــزارش مرکز آمار، گــروه خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات، رکوردار اصلی رشد سطح قیمت هاست.

 

شــاخص قیمت مصرف کننده برای این گروه، از عدد 7.94 در ســال 90، به عدد 236 در مرداد ماه 1402 رســیده که بیانگر رشــد 3249 درصدی است.

 

یعنی خانوارها باید برای خرید ســبد مشــخصی از ایــن گروه، 3249 درصد هزینه بیشــتری نسبت به سال 90 بپردازند.

 

به عنوان مثال، اگر سبد مشــخصی از خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات را در سال 1390 به مبلغ 100 هزار تومان خریداری می کردید، اکنون برای خرید همان ســبد در مردادماه ســال 1402، باید مبلغی نزدیک به 3 میلیون و 335 هزار تومان هزینه کنید.

 

همچنین در این گروه، شــاخص قیمــت مصرف کننــده بــرای زیرگروه های روغن و چربی ها رشدی 49.7 برابری (4876 درصدی)، سبزیجات (ســبزی ها و حبوبات ) رشــدی 46.9 برابــری (4597 درصدی(، ماهی ها و صدف داران رشدی 43.39 برابری )4249 درصــدی) را تجربه کرده اســت.

 

در واقــع می توان گروه مذکــور را محرک اصلی رشــد شــاخص قیمت مصرف کننده در 12 سال گذشته به حساب آورد.

 

در سال 1401، شــاخص قیمت مصرف کننــده بــرای گروه خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات بیشترین رشد خود در 10 سال گذشــته را ثبت کرد.

 

هزینه هــای خانوار بــرای تهیه یک ســبد مشــخص از این گروه، در سال 1401 حدود 70 درصد رشد داشــته است.

 

این شاخص در سال 1400 نیز رشدی 50 درصدی را تجربه کرده بود.

 

بعــد از خوراکی هــا، گروه هتل و رســتوران در صــدر جــدول رشــد شــاخص قیمت مصرف کننــده قــرار دارد.

 

شــاخص قیمت مصرف کننده برای ایــن گروه در فروردین ماه ســال 1390 عدد 9.3،  و در مرداد ماه ســال 1402 عدد 283.8 گزارش شــده اســت که حکایت از رشــد 2967 درصــدی دارد.

 

پس از آن، پوشــاک و کفش بیشترین رشد سطح عمومی قیمت ها از سال 1390 را تجربه کرده است.

 

شاخص قیمت مصرف کننده برای این گروه در فروردین ماه سال 1390 عدد 8.6، و در مرداد ماه سال 1402 عدد 209.8 گزارش شده است که حکایت از رشد 2343 درصدی دارد.

 

 

کمترین رشــد نیز همانند گزارش بانک مرکزی، برای گروه ارتباطات ثبت شده است.

 

شاخص قیمت مصرف کننده برای این گروه از عدد 41.8 در فروردین ماه ســال 90، به عدد 130.3 در مرداد ماه ســال 1402 رسیده که بیانگر رشــد 214.6 درصدی است.

 

همچنین شــاخص قیمت مصرف کننده برای اجاره از عدد 19 به 173.3 رســیده و رشدی 810.6 درصدی را نسبت به فروردین ماه سال 1390 تجربه کرده است.

 

بیشترین رشد این شاخص نیز در ســال 1401، با رشد 32.7 درصد بوده است.

 

 

مقصر رشد تورم کیست؟

 

علم اقتصاد مقصر اصلی رشــد نرخ تورم را رشد نقدینگــی موجود در جامعــه معرفی می کند.

 

میلتون فریدمن، برنده نوبــل اقتصاد می گوید: تورم همیشه و در همه جا یک پدیده پولیست.

 

رشــد نقدینگی، تقاضا بــرای کالا و خدمات را افزایش می دهد که به افزایش ســطح عمومی قیمت ها می انجامد.

 

این موضوع، یکی از اصول اثبات شــده علم اقتصــاد اســت و دولت های مختلف در سرتاسر دنیا توانســته اند با کنترل نقدینگی، نرخ تورم را تا در ســطوح قابل قبولی کنترل کنند.کســری بودجه دولــت و ناترازی نظام بانکی، رشد سرسام آور نقدینگی در کشور را به دنبال داشته است.

 

به طوری که نقدینگی در اسفند ماه سال 1401، نسبت به سال 1352 بیش از 122 هزار برابر شده است.

 

یعنی رشدی بیش از 12 میلیون درصد در طی 49 ســال.

 

با این حال، دولت های مختلــف همواره به جای تمرکز بر کنترل نقدینگی، به کنترل دستوری قیمت هــا روی آورده انــد.

 

این مســئله خود هزینه های دولت را افزایش داده، و منجر به چاپ بیشتر پول شده است.

 

از سوی دیگر، دولت های مختلف نیز به اســتقراض از نظــام بانکی روی آورده، و به ناترازی نظام بانکی دامن زده اند.

 

 

»روزنامه اقتصاد ملی - 3 مهر 1402»