مصائب عدم بازگشت ارزهای نفتی

با آغاز سال 88 برخی در مناسبات اقتصادی به فروش محصولات نفتی و پتروشیمی که از گذشته پایه گذاری شــده بود روی آوردند که نتیجه آن اخلال در بازار ارز شد.

اما در لایحه بودجه سال جاری به اشخاص اجازه داده شد تا بتوانند نفــت را فروخته و منابــع ارزی آن را در اختیار بانک مرکزی قرار دهند، در تعریف چگونگی فروش نفت اینگونه آمده است؛ «از طریق شرکت ملی نفت ایران نسبت به تحویل نفت خام و میعانات گازی صادراتی به اشخاص معرفی شده توسط دستگاه های اجرایی و صرفا پس از تأیید اشــخاص توســط وزارت نفت و بر اساس قیمت روز صادراتی شرکت ملی نفت ایران و در سقف منابع بند (ب) تبصره (1) این قانون اقدام نماید».

بر اســاس آمارهای رســمی در چهار ماه نخســت سـال جاری، درآمدهای وصولی نفت خام، میعانات گازی و خالص گاز صادراتی حدود 500 درصد نســبت به سال گذشته افزایش یافته و به رقم 66  هزار میلیارد تومان رســیده اســت.

علاوه بر درآمدهای نفتی درآمدهای مالیاتی نیز نسبت مدت مشابه در سال گذشته رشد 69 درصدی را تجربه کرده اســت.

اما آیا این آمار مشمول فروش نفت از طریق اشــخاص هم می شود؟

چرا که این موضوع آمار و ارقام را کمی ابهام بر انگیز می کند.

در بازار ســکه اصطلاحی وجود به نام «آربیتراژ» وجود دارد که به نوســان گیری بدون دردسر از بازاری به بازار دیگر حکایت دارد، به عنوان مثلا خرید ســکه در بورس و فروش آن در بازار آزاد ســود حاصــل از آن را آربیتراژ می گویند.

آربیتــراژ به یکی از جذابترین راه های کسب درآمد توسط برخی از افرادی که مأمور فروش نفت هستند تبدیل شده است.

این افراد نفت را فروخته و مابه ازای آن دلار دریافت می کنند اما برای تســویه با بانک مرکزی معادل ریال آن را تحویل می دهند و با همین ترفند ساده می توانند آربیتراژهای سنگین و بدون دردسری را از در اختیار داشتن دلار کسب کنند.

مشکل دریافت دلار و تحویل به ریال چیست؟

همواره افزایش عرضه در یک بازار می تواند قیمت را در آن متعادل کرده و کاهش عرضه می تواند باعث افزایش قیمت شــود؛ تحویل ریال به جای دلار باعث برهم زدن تعادل منابع ارزی کشور شده و ارز کشور را در شرایط مختلف کاهشی کرده و باعث فشار به بانک مرکزی برای تأمین ارز به صنایع مهم می شــود، بررســی ها نشان می دهد برخی از افراد یا دســتگاه ها که مأمور فروش نفت شده اند منابــع ارزی لازم را در اختیار بانک مرکزی قرار نمی دهند که این مساله در افزایش قیمت ارز در هفته گذشته بی تأثیر نیست.

منابع ارزی مستمر کافی برای بانک مرکزی حیاتی است

منابع ارزی باید به صــورت روزانه و هفتگی در اختیار بانک مرکزی قرار بگیرد تا این بانک بتواند برنامه ریزی درستی را برای ارز مورد نیاز برای واردات به ویژه واردات کالای اساســی در اختیار وارد کنندگان قرار دهد، هرگونه عدم تخصیص ارز به کالاهای اساسی یا دیرکرد در پرداخت ارز می تواند به عدم تعادل در کالاهای مصرفی مردم بینجامد، بانک مرکزی از طرف دیگر بازارســاز ارز کشور بوده و وظیفه نظارت بر معاملات ارزی کشور را نیز در اختیار دارد، بنابراین دریافت منابع ارزی حاصل از فروش نفت باید به ســرعت در اختیار بانک مرکزی قرار گرفته تا بتواند هم زمان منابع ارزی را در اختیار تجار قرار دهد و هم در صورت نیاز با افزایش عرضه از منابع ارزی کشور و قدرت ریال در برابر دلار حفاظت کند.

پیشخور کردن منابع ارزی کشور و عدم ورود دلار به کشور و استفاده از ما به ازای ریال آن می تواند تبدیل به یک فساد جدید شده و مشکلاتی را از قبیل؛

 1 . رسوب ارز در خارج، افزایش ریسک بلوکه شدن ارز ایجاد کند.

 2 . این شرایط این امکان را می دهد که برخی از افراد فاسد به دنبال فروبردن نام خود در فهرست تحریم ها باشند و از این فرصت استفاده کرده تا دلارهای نفتی به کشور بازنگردد.

3 . استفاده از منابع ریالی نفت فروش رفته به جای ارزهای وارداتی باعث رشــد نقدینگی شده که نتیجه ای جز بالا رفتن تورم و آســیب به بخش های مختلف اقتصادی به ویژه مسکن و خودرو که جزو بازارهای مصرفی کشور نخواهد داشت.

 4 . ترازنامه صورتهای مالی بانک ها و مؤسسات مالی که اقدام به فروش نفت می کنند به هم خورده و مشخص نیست برای جبران این تراز از چه شیوه ای استفاده کنند و سهامداران خرد بزرگترین آسیب دیدگان این ناترازی هستند.

5 . معمولا این ارزهای نفتی که به داخل کشــور وارد نمی شود می تواند اهرم فشاری علیه دولت شده در صورتی که نیت دولت از این کار افزایش فروش نفت و اقدامات خیرخواهانه بوده است.

«روزنامه آفتاب اقتصادی - 18 آبان 1401»