ایران و افغانستان در مسیر تجارت ترجیحی

تجارت ایران و افغانستان در سالهای اخیر فراز و فرودهایی داشته است.

در دوران پیش از طالبان حدود40  درصد از بازار افغانستان را در اختیار داشت اما این روند بعد از روی کار آمدن طالبان تحت تاثیر قرار گرفت ولی حالا نشانه هایی از برقراری روابط مجدد برای گسترش همکاری های تجاری بروز کرده است.

اما به تازگی و برای یک بار دیگر موضوع برقراری تجارت ترجیحی و کاهش تعرفه های تجاری میان ایران و افغانستان کلید خورده است، رویکردی که همواره موافقان و مخالفانی دارد.

افغانستان از سالیان دور تا به امروز از بازارهای مهم و استراتژیک منطقه ای برای ایران بوده است.

این روابط به لحاظ تاریخی جنبه های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، قومی و زبانی را در برمی گیرد و در سالیان اخیر دو کشور اهداف بزرگ تری را برای توسعه مبادلات تجاری و روابط اقتصادی شان تعریف کرده اند؛ اهدافی که در رفت و آمد هیات های دو طرف در سطح دولت ها و بخش خصوصی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

حالا اما در جریان سفر نماینده سازمان توسعه تجارت به افغانستان، دو طرف امکان برقراری تجارت ترجیحی برای برخی کالاها را بررسی کردند.

جزییات سفر نماینده سازمان توسعه تجارت حمیدرضا کربلایی اسماعیلی، رئیس میز کشوری افغانستان سازمان توسعه تجارت در سفری که با هدف بهبود روابط تجاری ایران و افغانستان در حوزه های خدمات فنی و مهندسی، دارویی و تجهیزات پزشکی، محصولات پتروشیمی، مواد غذایی و نیز بررسی زیرساختهای موجود در گمرکات و مرزهای خروجی به افغانستان داشت، با مقامات تجاری، بازرگانی، اقتصادی و درمان این کشور دیدار و گفتگو کرد.

در این سفر رئیس میز کشوری افغانستان با قلندر عباد، سرپرست وزارت صحت عامه محمد یونس مهمند، معاون اول اتاق تجارت و سرمایه گذاری، مولوی عبدالمتین سعید، رئیس کل گمرکات افغانستان، فاروق عزیزی، معاون و مشاور ارشد سرپرست وزارت تجارت، صدیقی فر، سرکنسول ج. ا. ایران در هرات، حاج لالا، کمیساری مرزبانی اسلام قلعه، مدیر کل گمرک دوغارون، اعضای معاونت سیاسی و اقتصادی فرمانداری شهرستان تایباد و رجبی، مدیرکل سازمان صنعت، معدن و تجارت استان خراسان رضوی، اعضای هیات مدیره مرکز تجاری ایران در کابل دیدار و گفتگو کرد. از دستاوردهای این سفر می توان به توافقات اولیه در حوزه تکمیل زیرساخت های مهندسی و شروع مذاکرات در حوزه تعرفه های ترجیحی و زیر ساخت گمرکات اشاره کرد.

در این سفر طرفین فهرست 10 قلم کالا را برای اجرایی شدن مرحله اول تعرفه های ترجیحی آماده کردند که در صورت تایید طرفین به تعداد این کالاها افزوده خواهد شد.

همچنین با توافق طرفین مقرر شد ساعت کاری گمرکات مرزی(میلک - میل 78 – دوغارون) براساس نیاز آن گمرک برای تسهیل فرآیند صادراتی و ترانزیتی تا مادامی که توقف کامیونی در ورود و خروج آن نداشته باشیم تغییر کند.

با توجه به مصوبه اخیر هیات دولت و تاکید موکد رئیس جمهمور در خصوص 400 دلار مبادلات مرزی برای مرز نشینان مقرر گردید کارگروه مرزی برای تسریع در عملیاتی کردن آن شکل گیرد.

علاوه بر این در مورد تشکیل ذون صنعتی مشترک در نقطه صفر مرزی با ایجاد زیرساخت های انرژی توسط ایران و سرمایه گذاری تجار و بازرگانان افغانستان با همکاری بخش خصوصی و شرکت های تجاری و سرمایه گذاری ایرانی نیز توافقاتی صورت گرفت.

افغانستان نیز برای باز کردن مسیر ترانزیتی از پاکستان به مقصد خراسان رضوی از مسیر تفتان-چمن-اسلام قلعه-مشهد که سبب کاهش این مسیر از 1500 کیلومتر به کمتر از 1000 کیلومتر می شود اعلام آمادگی کرد.

پذیرش دانشجویان نخبه افغانستانی در حوزه های مختلف پزشکی و غیرپزشکی در دانشگاه های ایران و همکاری دو جانبه در خصوص آموزش تخصصی کادر پزشکی توسط اعزام اساتید ایرانی به کشور افغانستان نیز از دیگر مواردی بود که طرفین نسبت به اجرای آن اعلام آمادگی کردند.

تسهیل فرآیند توریسم درمانی با توجه به شرایط ویژه بوجود آمده در کشورهای رقیب، پیشنهاد تاسیس بیمارستان تخصصی در منطقه ویژه اقتصادی مرزی دوغارون، تسهیل در صدور مجوز داروها و تجهیزات پزشکی صادراتی که بصورت دائم و مستمر بتواند در بازار مصرفی افغانستان در دسترس باشد نیز از دیگر موارد مورد گفتگو بود.

روند تجارت دو کشور در 2 سال گذشته واردات افغانستان در سال های گذشته حدود 11 میلیارد دلار بود، اما در دو سالی که از به قدرت رسیدن طالبان می گذرد این رقم به کمتر از 5 میلیارد دلار رسیده است.

برخی فعالان کسب و کار در افغانستان، تحریم های آمریکا علیه شبکه بانکی افغانستان و ایجاد آشفتگی در آن را یکی از دلایل کاهش تجارت با ایران می دانند.

از سوی دیگر فعالان اقتصادی معتقدند کاهش میزان تجارت افغانستان با ایران در حدود دو سال گذشته به دلیل کاهش تقاضا در بازار افغانستان صورت گرفته است؛ کاهشی که به دلیل عقب نشینی کشورهای اروپایی در حمایت از این کشور باز می گردد.

از سوی دیگر این نکته را نیز باید مورد توجه قرار داد، سقوط صادرات به افغانستان که در دو دهه اخیر که همواره یکی از مهمترین شرکای صادراتی ایران بوده، هشداردهنده است.

احتمالا صادرات ایران به این کشور همچنان رو به کاهش خواهد بود، زیرا رونق مصنوعی و حاصل از کمک ها و حضور نیروهای خارجی در این کشور که در 20 سال گذشته همواره وجود داشت، احتمالا تا آیندهای قابل پیشبینی تکرار نخواهد شد.

کارشناسان معتقدند زوال اقتصادی افغانستان احتمالا سال های به طول خواهد کشید و بازار این کشور کوچک و کوچک تر خواهد شد، با این شرایط ایران نیاز به بازارهای جایگزین در محیط منطقه ای و بین المللی دارد.