تهران؛ میانجی مناقشات منطقه‌ای
رمز گشایی از پیشنهاد ایران برای تشکیل «مجمع گفت وگوی خلیج فارس»؛ 
شــرایط و نارضایتی فزاینده در میان برخی از کشــورهای حاشیه خلیج فارس از ایالات متحــده، و نیز ایــده ایران برای ارتقای ثبات منطقــه، مــی تواند تهــران را به عنوان یک میانجی بالقوه در حل مناقشــات منطقه ای معرفی کند.
در اوایل تیرماه امسال، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در پســت اینستاگرام خود عنوان کرد: با نگاه به اهمیت همسایگان در سیاســت خارجی کشــور و در راســتای تقویت سیاست همسایگی دولت سیزدهم، کوتــاه زمانــی پس از میزبانی از وزیر خارجه عربســتان سعودی و گفتگوهای مفید انجام شــده در تهران، عازم ۴ کشــور قطر، عمان، کویت و امارات در حوزه جنوبی خلیج فارس شدم.
گفت و گو با مقامات عالیرتبه و همتایانم در این کشورها بسیار مثبت، سازنده و برای همگان در دو ســوی شــمال و جنوب پهنه آبــی راهبردی خلیج فارس امیدآفرین بود و نویدبخش "فردایی بهتر، امن تر و شــکوفاتر برای مردمانی که پیوندهای مودت و محبت و خویشــاوندی میان آنان ریشه دار و عمیق است.
وی افــزود: جمهوری اســلامی ایران بر این باور است که ایجاد سازوکاری مشترک برای گفتگو و همکاری با حضور همه کشــورهای حوزه راهبردی خلیج فارس، بیش از هر زمان دیگری لازم و ثمربخش است.
بدین منظور با استقبال از ابتکار دبیرکل سازمان ملل مبنی بر نشست وزرای خارجه منطقه در نیویورک، ایده تشــکیل "مجمع گفتگو و همکاری" با مشــارکت همه کشورهای دو سوی شمال و جنوب خلیج فارس را مطرح و جزئیات مدون و مکتــوب آن را نیــز در آینده نزدیک به همه همســایگان جنوبی خود ارائه خواهیم کرد.
فردایی بهتر، امن تر و شکوفاتر حق مشترک همه مردمان ماست و جمهوری اسلامی ایران مصمم است که به این منظور تلاش خود را مضاعف نماید.
تور خلیج فارس
حســین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه اخیــرا در تلاش بــرای ایجاد روابط ایــران قوی تــر و ارتقــای همکاری های منطقه ای، سفر دیپلماتیک سه روزه خود را از کشورهای کلیدی عرب در خلیج فارس آغاز کرد.
با تمرکز بر همکاری های اقتصادی، سفر وی به قطر، امارات متحده عربی، کویت و عمان گام مهمی در جهت تقویت روابط با همســایگان عرب جنوبی ایران بود.
وی در این ســفر با ســران کلیدی از جمله امیر قطر، نخست وزیر امارات متحده عربی، نخست وزیر کویت و وزیر امور خارجه عمان گفتگو و تبادل نظر کرد.
علاوه بر این، وی با مذاکره کننده ارشد دولت نجات ملــی یمن دیدار و با همتایــان خود در این کشورها دیدار و گفتگو کرد.
امیرعبداللهیان در پایان سفر منطقه ای خود در بیانیه ای با ابراز خوش بینی نسبت به آینده این همکاری ها، اظهار داشــت: در چارچوب همکاری هــای اقتصادی و تجاری، تحولات بسیار مثبتی برای ملت خود و مردم این چهار کشــور منطقه خواهیم داشت.
وی اهمیت قائل شــدن ایران برای موضوعات دوجانبه را مورد تاکید قرار داد و بر بحث و تبادل نظر با محوریــت رفع موانع و تقویت همکاری ها در حوزه هــای مختلف از جمله اقتصاد، تجارت، گردشــگری، علم، فناوری و سایر حوزه های مورد علاقه دوجانبه تاکید کرد.
همچنین ایده ایجاد یک «مجمع گفت وگو و همکاری منطقه ای» بین کشورهای ساحلی شمالی و جنوبی خلیج فارس در این دیدارها مطرح شد و مورد موافقت هر چهار کشور مورد بازدید قرار گرفت.
امیرعبداللهیان همچنین اعلام کرد که ابتکار آنتونیو گوترش، دبیرکل ســازمان ملل متحد، در ماه سپتامبر منجر بــه تشــکیل اولین نشســت وزرای خارجه هشت کشــور همسایه از جمله ایران، عراق و کشــورهای همسایه سواحل جنوبی خلیج فارس خواهد شد.
وی از این اقدام به عنوان یک پیشرفت مثبت استقبال کرد.
گفتنی است، در این سفر ایران و امارات متحده عربی قراردادی را با هدف گســترش سفرهای هوایی بین دو کشور و ایجاد فرصت برای افزایش تجارت و گردشگری امضا کردند.
سناریوهای ژئوپلیتیک
از آنجایــی کــه چشــم انــداز ژئوپلیتیکی دســتخوش تغییرات قابل توجهی می شود، ایــران خــود را در موقعیت حساســی برای گســترش روابط تجاری خود با کشــورهای همسایه می بیند.
دولت تهران باوجود تحمل تاثیر شدید تحریم های غرب توانسته است بر بســیاری از چالش ها غلبه کند.
با این حال، با تشــدید اخیر درگیری اوکراین و رویارویی فزاینده بین غرب و روسیه، ایران نیاز به دنبال کردن سیاست خارجی را تشخیص داده است که تقویت روابط با بازیگران اصلی منطقه را در اولویت قرار دهد.
در این ســناریو، تهران به صورت استراتژیک بر تقویت روابط اقتصادی و تقویت مشارکت تجاری با همســایگان خود در خلیج فارس تمرکز می کند.
هدف ایران با تنوع بخشیدن بــه کانال هــای تجاری خــود کاهش تاثیر تحریم هــا و تقویــت ثبــات اقتصادی خود اســت.
جمهوری اســلامی از طریق افزایش همکاری هــا با کشــورهای منطقه، تلاش می کند تا از ظرفیت های بی شــمار تجارت، ســرمایه گذاری و رشد اقتصادی متقابل در منطقه خلیج فارس بهره ببرد.
پس از عادی سازی روابط با عربستان سعودی، ایــران در فرصتی بی نظیر برای قرار گرفتن موثرتر خود در خلیج فارس قرار گرفته است.
بــا کاهش تدریجی تنش هــا بین دو قدرت منطقه ای، امکان رو به رشــدی برای ترویج تعامل عمیق تر و همکاری اســتراتژیک بین بازیگران محلی وجود دارد.
در این شــرایط، ایــران گام های فعالی برای افزایش روابط دیپلماتیک خود با عربســتان ســعودی و دیگر کشــورهای تاثیرگذار در منطقــه برمی دارد.
تهران بــا تقویت درک متقابل و پرداختن به نگرانی های مشــترک، به دنبال ایجاد اعتماد و ایجاد فضای مساعد بــرای همــکاری درجبهه هــای مختلف از جمله امنیت، انرژی و ثبات منطقه ای است.
مشارکت استراتژیک با کشورهای حوزه خلیج فارس، ایران را قادر می سازد تا نقش مؤثرتری در شکل دهی به پویایی خلیج فارس ایفا کند و به طور بالقوه منجر به تلاش های مشترک برای مقابله با چالش های مشترک و مقابله با نفوذ ایالات متحده شود.
علاوه بر این، موقعیت استراتژیک ایران به آن اجازه می دهد تا از موقعیت ســرزمینی خود به عنوان یک مرکز لجســتیکی برای پیوند کشــورهای عربی خلیج فارس به آســیای مرکزی و فدراسیون روسیه استفاده کند.
تهــران بــا درک پویایی های در حال تغییر و نوســان روابط بین ایالات متحده و پادشاهی هــای خلیج فارس، به ویــژه در زمان دولت بایــدن، فرصتی را برای تنوع بخشــیدن به بازیگران منطقه و ایجاد یک بلوک جایگزین در اوراسیا می بیند که می تواند ناتو و غرب را متعادل کند.
هدف ایران از طریق تقویت همکاری با روسیه و چین، دو قدرت بزرگ جهانی با منافع خود در منطقه، ایجاد یک پایه محکم برای یک بلوک اوراسیا است که می تواند سلطه نفوذ غرب در خلیج فارس و منطقه وســیع تر اوراسیا را به چالش بکشد.
عــلاوه بر ایــن، تقویت روابــط اقتصادی و دیپلماتیــک با روســیه و چین، ایران را وارد شــبکه ها، منابع و بازارهای گســترده آنها می کند. این همکاری راه هایی را برای افزایش تجارت، سرمایه گذاری و مبادلات فنــاوری بــاز می کند و به تهران این امکان را می دهد تا اتکای خود به شــرکای غربی را کاهــش دهد و خود را به عنوان بازیگری حیاتی در چشم انداز در حال تحول اوراسیا معرفی کند.
علاوه بر این، نارضایتی فزاینده در میان برخی از کشــورهای حاشیه خلیج فارس از ایالات متحده، همراه با تلاش های ایران برای ارتقای ثبــات منطقه، تهــران را به عنوان میانجی و تســهیل کننــده بالقوه در حل مناقشــات منطقــه ای قرار می دهد.
ایران با معرفی خود بــه عنوان یک بازیگر قابل اعتماد و بی طرف می تواند حمایت و مشــارکت کشــورهای مختلــف را جلــب کنــد و از این طریق نفوذ خود را تثبیت کرده و نقش خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در پویایی های ژئوپلیتیک خلیج فارس گسترش دهد.
باید توجه داشــت که در گذشــته برخلاف امارات و عربستان که ایران را خطری راهبردی برای خود می دانستند، بسیاری از کشورهای عربی مثل عمان، قطر، الجزایر و کویت خواهان برقراری روابطی قوی با ایران بودند.
اکنون با رابطه گرم این دو کشور با تهران، می توان گفت که موانع جدی برطرف شده و روابط دوجانبه فصل نوینی را ثبت کند.
بنابراین، پیشــنهاد وزیــر امور خارجه ایران در زمان مناســب و هوشمندانه در راستای منافع ملی ایران است.